Spomenici modernog doba (2): Makedonski lavovi od pet metara

Skulptura obnaženog mitološkog junaka Prometeja postavljena lani u ovo vreme u parkiću u centru Skoplja, nasuprot makedonskom parlamentu, preko noći je dobila gaće. Vlasti su još tada prinudile autora da naknadno izradi donji veš i obuče golog Prometeja.

Aleksandar Makedonski na Bukefalu

 

I dok je skulptor smišljao kako da pokrije međunožje Prometeja, javnost je postala svesna da se vlast, u dokazivanju antičkih korena Makedonaca, potpuno zaboravila, a kičerajskim projektom "Skoplje 2014" moralno razgolitila.

Veliki i ambiciozni projekt "Skoplje 2014", za koji vlasti tvrde da će grad "estetski preporoditi", obuhvata izgradnju celog niza antičkih palata i spomenika. Arhitekta Miroslav Grčev, raniji gradonačelnik opštine Centar, gde se nalazi trg sa nebrojanim spomenicima i novim zgradama, kaže da spomenike i "antičke zgrade" postavlja "potpuno laička, nestručna politička volja, koja je, da bude još strašnije, izuzetno netalentovana za prostor i vreme".

S druge strane, vladini promoteri nazivaju centar grada "baroknim i neoklasicističkim", jer ga vlast preobražava iz sivog socrealističkog grada u grad estetike! Tako je do sada je podignuto više od 30 raznih spomenika, veći broj monumentalnih zgrada u antičkom stilu, Trijumfalna kapija, nekoliko pešačkih mostova... Sve te grandiozne građevine, bronzani, mermerni i kameni spomenici znanih i neznanih junaka, fontane i mostovi - neke završene, neke ne, nagomilane su u centru makedonske prestonice koja počinje da liči na antičko vašarište, lavirint arhitektonskog kiča.

Prometej u gaćama

I na prilazima centralnom gradskom trgu, gde iznad fontane dominira 32 metra visoki bronzani spomenik Aleksandru Makedonskom na konju Bukefal, nalazi se puno arhitektonskih bisera ugrađenih u novu šarenu sliku Skoplja. Meštane, ali i posetioce zbunjuju i mnogobrojne biste postavljene na novom zdanju Ministarstva spoljnih poslova na levoj obali Vardara. Tu su jedan do drugoga prvi američki predsednik Džordž Vašington, ruski car Petar Veliki, kineski general Sung Cua, pa bugarski velikan Simeon Radev, meksički političar i reformator Benito Huarez, osnivač savremene Turske Mustafa Kemal Ataturk...

Još se ne zna koliko će skulptura, antičkih likova, vojskovođa, kraljeva, plemića, sveštenika, pisaca, zografa, kompozitora biti postavljeno na dva gradska pešačka mosta, ali je gužva očigledna. Čak i najupućenijima nije lako da prepoznaju sve likove i shvate šta je autor želeo da poruči sa ovim kičerajskim projektom.

Pešački most

 

Građani makedonske prestonice sležu ramenima i zbijaju šale da u ovom šarenilu još samo fali cirkuski šator, dok pored reke Vardar niču dve ukotvljene antičke galije.
Napetost oko ovog poduhvata dostigla je vrhunac u martu 2009. godine kada je grupa studenata Arhitektonskog fakulteta mirno protestovala protiv projekta, a onda pretučena od strane nacionalističkih aktivista u prisustvu policije i medija. Zasad ljudi protestuju na društvenim mrežama, a studenti prete da će, ukoliko se projekat ne zaustavi, prekinuti nastavu i ponovo izaći na ulice.

Friziranje istorije Makedonci u antičkom oklopu Na pešačkom mostu Oko postavljeno je 25, od planirane 33 skulpture. U sredini će biti tri metra visoka bronzana skulptura pajonske sveštenice (Pajonci, narod tračkog porekla).   Do sada je već postavljen mitski kralj Karan, "rodonačelnik makedonske kraljevske kuće", skulptura Perdikla, "prvog istorijski zvaničnog kralja iz makedonske kraljevske kuće Argeadita", sv. Gavril Lesnovski, jedan od "utemeljivača južnoslovenskog i makedonskog eremitskog monaštva", pa Gavrilo Radomir "srednjovekovni makedonski car, naslednik Samuila", Ivan Vladislav "makedonski vladar Samuilovog carstva od 1015. do 1018 godine", Petar Deljan, "vođa slovenskog ustanka protiv Vizantije"...   Tu su i bronzane skulpture Vukašina Mrnjavčevića, "makedonskog kralja, oca Kraljevića Marka", i Uglješe, koji je "stvorio Sersku državu". Na mostu "Oko" nalaze se dvometarske skulpture koje simbolično treba da predstavljaju period i epohe na teritoriji Makedonije, likovi za koje mnogi nikad nisu čuli, a sve u "službi" potvrde opšte civilizacijskih vrednosti Makedonaca.

Od projekta "Skoplje 2014" najviše su se ovajdili arhitekti i autori skulptura bliski vlastima. Najviše para na ime autorskog honorara, čak 649.000 evra dobila je Valentina Stevanovska za spomenik Aleksandru Makedonskom. Darko i Elena Dukovski su za dva izlivena lava dobili 15.000 evra, a nešto manji honorar od 12.000 evra dobio je Konstantin Janev za lavove visoke pet metar sa druge strane mosta na Vardaru.

Spomenici modernog doba (3): Za predsednika zlatni kip i meteor