Ko su u stvari Maje?

Savremeni potomci naroda Maja u 20. veku bili su i žrtva genocida u Gvatemali, maloj srednjoameričkoj državi u kojoj domoroci čine polovinu stanovništva. Evo kratko pregleda kako su od moćnog naroda postali prezreni od društva.

Promena doba koja nastupa 21. decembra završetkom ciklusa dugog 5.200 godina prema kalendaru Maja, što senzacionalisti najavljuju kao smak sveta, skrenula je pozornost na narod koji je dosegnuo visok stepen civilizacije prethispanske Amerike, a danas živi u krajnjoj bijedi, gotovo ropstvu, diskriminiran i iskorištavan.

Drevne Maje su najviše domete svoje civilizacije ostvarili između 250 i 900 godina posle Hrista u središnjoj Americi i Meksiku, a u dekadenciju su potonule u 13. veku. Njihov pad ubrzali su španski osvajači koji su ih učinili robovima i nemilosrdno eksploatisali, ističu istoričari.

Od španske kolonizacije "lokalno stanovništvo Maja smatrano je jeftinom radnom snagom, oruđem za proizvodnju i bilo je isključeno iz javnog života", kaže gvatemalski antropolog Alvaro Pop.

Stanje nije mnogo bolje ni danas u Gvatemali gde živi najveća zajednica Maja. Ograničen im je pristup obrazovanju, zdravstvenoj zaštiti i osnovnim uslugama. Jezici domorodaca nisu službeno priznati.

Maje čine 42 odsto od 14,3 miliona stanovnika Gvatemale, a stopa siromaštva među njima iznosi 80 odsto. Prema programu Ujedinjenih naroda za razvoj (UNDP) 58,6 odsto domorodačke dece hronično je neuhranjeno uz alarmantnu smrtnost od četrdesetero dece na 1000 novorođenih.

Društvena beda i eksploatacija podstakli su osnivanje Zapatističke vojske za nacionalno oslobođenje (EZLN) u južnomeksičkoj državi Čiapasu 1994. Levičarski orijentisan pokret borio se za prava domorodaca, njihovu zaštitu od eksploatacije meksičkih vlasti i unapređenje njihovog obrazovanja i razvoja.

U Gvatemali su Maje platile visoku cenu u doba građanskog rata od 1960. do 1996. Vojne postrojbe brisale su s karte čitava sela provodeći politiku spaljene zemlje početkom 80-ih godina u ratu protiv marksističke gerile.

Tokom tog sukoba počinjeno je više od 600 pokolja domorodačkog stanovništva što je desetine hiljada ljudi nateralo da spas potraže na jugu Meksika. Njihova najistaknutija predstavnica je Rigoberta Menču, dobitnica Nobelove nagrade za mir 1992.

"Oružani sukob iskorišćen je kao izgovor da se iskorene i fizički i duhovno domorodačke zajednice", optužuje Menču. Pod izgovorom da žele da homogenizuju narod, vlasti su iskorenjivale duh Maja tako što su njihove sveštenike birale za žrtve.

Kako prenosi Rtl, danas je u tim područjima Gvatemale snažno prisutna vojska u sklopu borbe protiv krijumčarenja droge u Sjedinjene Države.

Maje, koje i danas žive u ropskoj zavisnosti kao radna snaga na poljoprivrednim imanjima, na udaru su i zbog projekata velikih korporacija: hidrocentrala, eksploatacije rudnog bogatstva i velikih plantaža. Onim porodicama koje poseduju zemlju preti progon i eksproprijacija zemljišta.

Od 2009. godine u Hondurasu se vodi silovit sukob za zemlju zbog apetita velikih uzgajivača afričke palme koja se koristi u kozmetičkoj industriji i u poljoprivredi.

Danas se uticaj kulture Maja očuvao na jugu Meksika, u Gvatemali, Belizeu, Salvadoru i Hondurasu.

A ako vas interesuje zašto Maje povezuju sa vanzemaljcima,pogledajte video.