Kako su nastajala naša prezimena?
Ljudi u Srbiji često nose ista prezimena i iako nisu u srodstvu, ima nešto što ih povezuje, a to je njihovo poreklo. Tako su neka od najčešćih prezimena poput Jovanović, Petrović ili Nikolić nastala prema imenima pravoslavnih svetaca, a koja, opet, vode poreklo od grčkih, hebrejskih ili latinskih imena.
“Mnogi ne znaju šta znače naša prezimena. Mi ih stičemo rođenjem i prihvatamo ih kao što prihvatamo boju očiju, boju kose, stas, glas”, ističe Zagorka Vavić-Gros, profesorka u penziji. Ona je u svojoj knjizi “Prezimena su čuvari našeg jezika” dala više od 40 načina po kojima su srpska prezimena nastajala i, iako ima onih koja poreklo vode po fizičkim nedostacima (Grbić, Ćorić), životinjama (Jarić, Čortan-šaran) ili čak socijalnom statusu (Čipčić - kmet, Spaić - spahija), najviše su ipak nastajala od muških ili ženskih imena.
- Najčešća prezimena nastala su od svetovnih imena Jovan, Petar, Nikola, Stefan, Đorđe - objašnjava Zagorka Vavić-Gros za “24 sata”.
Nekad se, navodi autorka, čak pogrešno interpretiraju određena prezimena kao što su Topalović, Lutkić ili Mutavdžić, koja prema nazivu mogu sugerisati na značenje.
- Topalović nije od topao, već od turcizma i znači hrom, kao što ni Lutkić nije nastalo od lutke, već od nadimka Luta za Milutina - dodaje.
Ipak, mnogo interesantnija prezimena za izučavanje bila su ona koja ne srećemo tako često u našem narodu, a poznata su nam, poput Ćuruvija, Karleuša, Šormaz...
- Šormaz je iz turskog i znači “svež”, Karleuša je “čupava kosa”, dok Ćuruvija predstavlja “onaj koji juri ćurke” i pogrdno je prezime - priča Zagorka Vavić-Gros.
U Srbiji nema statističkih podataka o tome koliko ima različitih prezimena, po nekim procenama, oko dve trećine srpskih prezimena završava na -ić.
- Do sada je popisivanje bilo anonimno, ali sada ćemo napraviti zanimljivu analizu i imena i prezimena, kojih ima najviše, kojih najmanje, koliko ukupno - navode u RZS.
Veliki, a mali i hromi
Sprske pisce Aleksu Šantića i Branka Ćopića, kao i dramskog pisca Zdravka Šotru, veže hromost, ali ne kao fizički nedostatak već kao zajedničko značenje njihovih prezimena. Takođe, velikani poput lingviste Ivana Klajna i književnika Danila Kiša su u u stvari “mali”, što je značenje njihovih prezimena na nemačkom, odnosno mađarskom.
