Preti li pravoslavlju raskol (1): Nečastivi vreba sa Zapada
Preti li hrišćanstvu nova šizma? Samo ovoga puta unutar pravoslavlja. Dilema je već nedeljama predmet strahovanja verujućeg sveta. Sve je pokrenuo carigradski patrijarh Vartolomej (ne)očekivanom odlukom da pravoslavne vernike u Ukrajini odvoji od matične Ruske pravoslavne crkve.
Vaseljenski patrijarh je nedavno poslao dvojicu izaslanika da pripreme teren za dodeljivanje nezavisnosti kanonski nepriznatoj Kijevskoj patrijaršiji. Objavio je to na Fejsbuku, uz objašnjenje da arhiepiskopa Danilapamfilskog iz SAD i episkopa Ilariona edmontonskog iz Kanade, šalje za egzarhe Carigradske patrijaršije u Kijevu "u okviru priprema za davanje autokefalnosti pravoslavnoj crkvi u Ukrajini".
Kijevski mitropolit Onufrije, koji se nalazi na čelu Ukrajinske pravoslavne crkve, jedine kanonski priznate, poručio je da je njihovo prisustvo nepoželjno i da ih on nije zvao.
Onda se prošle nedelje, nakon službe u Hramu Svetog Foke u Istanbulu, Vartolomej obratio generalnom konzulu Ukrajine Aleksandru Gamanu.
"Vaseljenski patrijarh je dao autokefalnost Rusiji, daće i Ukrajini", obećao je Vartolomej i ovom rečenicom u znatnoj meri razvejao nade da se do kraja neće realizovati namera, čiji je temelj uspostavljen, neki kažu, još na kontroverznom Kritskom svepravoslavnom saboru pre dve godine.
- Sada je došao red na Ukrajinu da dobije status autokefalnosti, bez obzira na postojeći otpor - rekao je Vartolomej.
Velika šizma
Velika šizma desila se 1054. godine i predstavlja do sada najveći raskol u hrišćanstvu, okončan podelom na Istočnu hrišćansku pravoslavnu crkvu i Zapadnu - rimokatoličku na čelu sa papom. Do raskola dolazi zbog teološko-dogmatskih i crkveno-upravnih razlika, ali se suština podele krije u želji da se vlada nad onim drugim. Rimski papa Leon IX tražio je od carigradskog patrijarha da prizna papu za vrhovnog poglavara. Nakon što je zahtev odbijen, Rim je carigradskog patrijarha isključio iz crkve, ali je druga strana takođe uzvratila anatemom. Ubrzo dolazi do prekida liturgijske zajednice između hrišćanskog zapada i hrišćanskog istoka. U narednim vekovima svako je smatrao sebe jedinom pravom apostolskom crkvom.
Naravno da je na ove poteze prvo reagovala Ruska pravoslavna crkva, odnosno Moskovska patrijaršija, koja ima jurisdikciju nad pravoslavnom crkvom u Ukrajini. Mitropolit Ilarion, vikar ruskog patrijarha, poručio je da je na delu "prekid diplomatskih odnosa Moskve i Carigrada".
- Ako svoje crno delo dovedu do konca potpuno ćemo prekinuti euharistički odnos - najavio je mitropolit, koji se nalazi i na čelu Odbora za spoljne crkvene veze RPC.
Protekle nedelje Ilarion, za kojeg kažu da je drugi čovek ruske crkve, boravio je i u Beogradu i tom prilikom je govorio i o gorućem problemu pravoslavnog sveta.
- Legitimizacija raskola u Ukrajini, a upravo je to ono čime se, na našu veliku žalost, bavi patrijarh Vartolomej, ne može da objedini ukrajinske vernike. Naprotiv, stvoriće nove raskole i ne samo među pravoslavnim vernicima u Ukrajini već i u čitavom pravoslavlju, što se već dešava. Nadamo se da se to neće dogoditi i da će solidarna pozicija pomesnih pravoslavnih crkava sprečiti takav razvoj događaja - poručio je Ilarion posle dodele doktorata Beogradskog univerziteta.
Pitanje je da li vaseljenski može nazad? Da porekne svoje najave, a da istovremeno ne uruši autoritet prvog među jednakim pravoslavnim patrijarsima. Onaj koji nema mnogo vernika, ali koji je zbog istorijske težine i značaja proteklih vekova zadržao simbolično starešinstvo nad pomesnim pravoslavnim crkvama.
Ništa nije slučajno, poručuju u pravoslavnoj Rusiji, neminovno dovedeći u vezu aktuelne pretnje crkvi sa paketom sankcija koje je Zapad nametnuo Rusiji, optužujući je da osim pripajanja Krima stoji i iza oružanih pobuna u istočnom delu Ukrajine.
Prethodno ekumenistima i unijatima oslabljena, Pravoslavna crkva je ovim činom koji dolazi iz srca istočne crkve - iz nekadašnjeg Carigrada, dodatno poljuljana. Pritom, sve istorijske pravoslavne crkve su zainteresovane za konačan ishod i iz sopstvenih razloga, a srpska posebno. Ona već na teritoriju svoje kanonske jurisdikcije ima dva ozbiljna separatistička trenda - jedan u Makedoniji, drugi u Crnoj Gori. I kada vaseljenski najavi da će svoja ovlašćenja za dodelu autokefalnosti da koristi "gde još bude bilo potrebno", onda u Beogradu i te kako imaju razloga za strahovanje.
Samo jedna kanonski priznata
Ukrajinska pravoslavna crkva - Kijevska patrijaršija uživa samoupravu sa pravima široke autonomije u okviru Moskovskog partijarhata Ruske pravoslavne crkve. Na njenom čelu se nalazi mitorpolit kijevski i sve Ukrajine čiji izbor potvrđuje ruski patrijarh. Mitropolit je istovremeno po svojoj funkciji i član Sinoda Ruske pravoslavne crkve.
Osim UPC postoje i Ukrajinska pravoslavna crkva Kijevskog patrijarhata i Ukrajinska autokefalna pravoslavna crkva, ali obe kanononski ne priznaju ostale pomesne pravosne crkve.
