Pomama izgradnje hramova na Balkanu (1): Bitka neba za vlast na zemlji
Nikad aktuelnije nego danas nisu izreka "Ko Crkvi daje, Bogu pozajmljuje, a Bog nikom ne ostaje dužan", kao i pošalica "Gde god vidiš zgodno mesto tu hram izgradi, a Crkva je blagodarna ordenom će da nagradi". Jer uprkos ekonomskoj krizi i ogromnom siromaštvu velikog broja pravoslavnih Srba na Balkanu, neimarstvo Srpske pravoslavne crkve na prostorima bivše Jugoslavije, u evropskoj i prekomorskoj dijaspori, u velikom je zamahu.
O uloženim parama u crkvene objekte po eparhijama SPC, u otadžbini i rasejanju, ne govori se. Upućeni smatraju da se radi o milijardama evra. Budući da je pravoslavlje dominantno u Srbiji, SPC od davnina poseduje i najveći broj bogomolja. A kada je reč o trenutnom neimarskom zamahu samo na teritoriji Srbije unazad petnaestak godina podignuto je više od 200 novih hramova SPC i još toliko je u izgradnji. Ktitori bogomolja su počev od države i predsednika Tomislava Nikolića, preko tajkuna i bogataša sumnjivo stečenog kapitala, do imućnih dijasporaca, ali i dobrostojećih običnih smrtnika Srbije. Za Srbijom ne zaostaju ni ostale republike bivše Jugoslavije.
Džamija u Timočkoj KrajiniU Srbiji (bez Kosmeta), postoji više od 190 džamija, od čega je 120 u Raškoj oblasti. U Boru je pri kraju gradnja prve džamije u Timočkoj Krajini, a najavljena je i gradnja džamije u Zaječaru i drugim mestima Srbije gde postoji potreba da muslimanski vernici imaju svoje bogomolje. Rimokatolička crkva ima u centralnoj Srbiji 17 crkava, a u Vojvodini više od 100. |
Zorica Kuburić, profesor sociologije religije na Univerzitetu u Novom Sadu, kaže da je povratak religiji opšti trend na prostorima bivšeg socijalističkog sistema.
- Narod svoju privrženost crkvi počeo je da iskazuje i materijalnim ulaganjima u crkvu. Prirodna posledica toga jeste i izgradnja hramova, koji istina nisu puni, ali samo prisustvo govori i o moći. Povećao se i broj veroučitelja i uticaj na stanovništvo, povećao se i broj televizijskih emisija koje govore o veri... Razlika između SPC i protestanskih zajednica je u tome što protestanske računaju na misiju i imaju prostor primeren broju vernika. Međutim, SPC ne računa na misiju, u smislu pridobijanja onih koji će poverovati, već računa na svoju teritoriju i stanovništvo koje pripada već po rođenju. Sve one verske zajednice koje krštavaju malu decu računamo ih u tradicionalne hrišćanske zajednice i u tom smislu identitet se nasleđuje. SPC računa na stanovništvo, protestanske zajednice kod nas koje krštavaju isključivo odrasle koji svojom voljom prihvataju veru, računaju na pojedince. Ta razlika je značajna i kada su u pitanju hramovi koje gradi SPC, oni nisu trenutna potreba povezana sa brojem vernika. Jer, na popisu stanovništva ljudi ne iskazuju svoju religioznost već pripadnost određenoj tradiciji u kojoj su rođeni, a stepen religioznosti je složen fenomen i promenljiv kako na individualnom planu tako i grupnom. Postoje formalni aspekti koje možemo sagledati istraživanjem, kao što je posećivanje službe, davanje darova, molitve, posedovanje ikone, slavljenje slave... Svakako da sve to nije suština religijskog verovanja te da se o pravim vernicima može govoriti na unutrašnjem planu njihove religioznosti koja pokazuje karakter, ličnost koja ima mir, poverenje, stabilnost, koja veruje Bogu da vodi život pojedinaca i da nisu uplašeni pred životom - objašnjava dr Zorica Kuburić.
U SPC postoji više mogućnosti za donacije prilikom podizanja bogomolja. Tako da postoji kum temelja crkve, pa kum zvona i kum na osvećenju crkve, te donator ikonostasa i freskopisa, darodavac zvona i časnog prestola, itd. Kum na osvećenju po pravilu najviše odreši kesu. Upućeni kažu da se na otvaranju crkve ne kumuje sa svotom manjom od 50.000 evra. Nesumnjivo da je, navode mediji u Republici Srpskoj, najveći crkveni kum Milorad Dodik. On je za ta kumstva galantno dao desetine miliona konvertibilnih maraka, ali državnih, budžetskih para!
- Mesto koje ima hram liči na raj. Hramovi kao spomenici svedoče da na tim prostorima pravoslavlje postoji vekovima - smatra Dodik.
Antropolog prof. dr Lidija Radulović sa Filozofskog fakulteta u Beogradu smatra da se hramovi dižu i kao vid obeležavanja teritorije.
- U konstrukciji nacionalnog identiteta i uspostavljanja kulturne razlike najznačajnijim se obično smatraju jezik i religija. Zato političke elite promovišu nacionalnu ideologiju sopstvenog jezika i crkve. Religija povezuje zajednicu vernika, posebno onda kada se ta zajednica oseća ugroženom. U svojoj knjizi "Religija ovde i sada" pisala sam o tome da se tradicija i tradicionalni religijski koncepti prizivaju onda kada se štiti nacionalni identitet. Nacionalno i religijsko se u većoj meri poistovećuju u vremenima krize. Tri dominantne crkve u bivšoj Jugoslaviji 90-ih podstiču nacionalizam kojim uspevaju da održe svoj dominantan uticaj u društvu. S druge strane, okrenutost ka Evropskoj uniji znači i veću demokratiju u pogledu verskih sloboda i veću ponudu na tržištu religija, pokreta i kultova. Naravno, to nije u interesu tradicionalnih crkava - objašnjava prof. dr Lidija Radulović.
