Mostovi: Kičma koja puca

Svakoga dana, građani Beograda pređu bar jednom neki od beogradskih mostova. Većina njih izgrađena je još sedamdesetih godina dvadesetog veka i od tada su retko kad "sanirani" i obnavljani. Stručnjaci su upozoravali da preko njih dnevno pređe daleko veći broj vozila nego što je dozvoljeno. Ništa bolje nije ni na ostalim mostovima u Srbiji. Nedavni slučaj pucanja glavnog nosača na mostu "Gazela" samo je pokrenuo davno zaboravljeno pitanje: Jesu li mostovi u Srbiji kičma koja puca?

U Beogradu postoji 8 mostova, od kojih 7 premošćavaju Savu, a samo jedan Dunav. Mostovi uglavnom povezuju Novi Beograd i gradsko jezgro.

Ostružnički most se nalazi 20-ak km južno od grada kod istoimenog mesta. Ovaj most premošćava Savu i deo je saobraćajnog poluprstena oko grada. Most je bio je rušen u vreme NATO bombardovanja, a ponovo je otvoren 2004. godine.

Novi železnički most  preko Save izgrađen je 1979. godine. Dugačak je 350, a visok 13 metara. Preko njega saobraćaju vozovi između Srema i beogradske Glavne železničke stanice. Most je poslednji put rekonstruisan 1986. godine, uz manje popravke 1995. i 1996. godine.

Stari železnički most

Dvadesetog dana avgusta 1884. godine otvoren je 462 metra dugi i 7.200 tona težak Železnički most, koji je premostio Savu oslonjen na šest kamenih stubova.

Srušen je u Prvom svetskom ratu, obnovljen 1919. godine, a ponovo srušen 1941. godine. Današnji stari železnički most izgrađen je po završetku Drugog svetskog rata, u okviru ratne reparacije i bio je jedini beogradski železnički most preko Save sve do izgradnje Novog železničkog mosta, 1979. godine.

U ovom tekstu vam prenosimo istoriju i karakteristike mostova u Beogradu koji su najznačajniji za funkcionisanje drumskog saobraćaja:

Most "Gazela" premošćava Savu i glavni je saobraćajni pravac preko reke u području grada.

Brankov most je verovatno najpoznatiji gradski most. On premošćava Savu u području najužeg gradskog jezgra. Prvobitno se most zvao "Most kralja Aleksandra" i otvoren je 1934. godine.

Pančevački most je jedini gradski most preko Dunava. Objedinjuje drumski i železnički prevoz. Pančevački most je jedini koji povezuje Beograd sa Banatom.
Stari savski most premošćava Savu u području grada i namenjen je prvenstveno javnom gradskom prevozu (tramvajima i autobusima).

Takođe, iznećemo i činjenice o mostu kod Beške koji je "žila kucavica" drumskog saobraćaja obzirom da se nalazi na autouputu Beograd-Novi Sad-Subotica.

Treba spomenuti da je pre nekoliko godina prihvaćen plan za novi most preko Ade Ciganlije. Izgradnja je započeta krajem 2008, dok je završetak izgradnje mosta predviđen za avgust 2011. godine.

Most na Adi Ciganliji trebalo bi da poveća kapacitet saobraćaja. Most će biti ukupne dužine 969 i širine 45 metara sa šest saobraćajnih traka, dva koloseka za šinski saobraćaj i dve pešačko - biciklističke staze. Procenjuje se da će propusna moć mosta biti oko 12.000 vozila na sat.

Takođe, 18. januara 2010. godine predstavnici Saobraćajnog instituta "CIP“ i Kineske korporacije za puteve i mostove potpisali su predugovor vredan 1,9 miliona evra, o izgradnji idejnog i glavnog projekta za novi most preko Dunava koji će spajati Zemun i Borču.

Gazela
Gazela je najprometniji beogradski most iznad reke Save. Preko Gazele, uskom grlu koridora 10, danas dnevno prolazi, 165.000 vozila, skoro četiri i po puta više od projektovane propusne moći od 38.000 vozila.

Gazela je izgrađena u periodu od 1966. do 1970. kao deo gradskog autoputa i autoputa Bratstvo i jedinstvo koji je trebalo da poveže ondašnje republike SFRJ - Makedoniju, Srbiju, Hrvatsku i Sloveniju.     Glavni projektant Gazele je bio profesor Građevinskog fakulteta Miša Đurić. Televizija Beograd je direktno prenosila ispitivanje nosivosti mosta.

Još 2002. godine inženjeri Mostprojekta, nekadašnje Direkcije za mostove Beograda, izradili su kompletnu analizu stanja Gazele i zaključili da su svi delovi mosta oštećeni i da je sanacija neophodna i hitna, da ne postoji opasnost od rušenja, ali su ipak pominjane i "staklene noge".

Tehničke karakteristike Most je dugačak 332m, a širok 27,5m. Ukupna širina kolovoza je 21,8m (po tri trake u oba pravca širine 10m sa razdvojnicom od 1,5m). Postoje i dve pešačke staze od po tri metra.

Sanacija je trebalo da počne još početkom 2004. godine, a što nije tada onda nego tek sad, naravno, postoji opravdanje: "Osim finansijskog razloga, problem je predstavljala izrada projekta sanacije: prvo je to bila jedna slovenačka projektantska kuća, ali je ugovor raskinut, pa su posao završili drugi projektanti", objašnjenje je
Branka Jocića, direktora JPPS-a.

29. januara 2010. zbog pukotine na glavnom nosaču mosta, došlo je do delimičnog preusmeravanja vozila preko 3,5 tona nosivosti preko ostalih mostova. Najviše je propao glavni nosač koji se nalazi ispod srednje trake, u pravcu ka Novom Beogradu. Nosač se proteže duž celog raspona mosta, a naprsline su primećene na sredini mosta, tamo gde je najveće opterećenje.

Ispod Gazele nalazilo se "kartonsko naselje". Tu su uglavnom živeli Romi beskućnici. Naselje je raseljeno u jesen 2009.godine. a Romima je gradska vlast obezbedila smeštaj.

Poslednjeg dana januara na sednici Gradskog veća dogovoreno je da se što pre utvrdi rok do kada će se čekati na novac evropskih banaka, koji je potreban za rekonstrukciju mosta Gazela. Gradonačelnik Dragan Đilas je otkrio da bi to mogao biti 15. mart i da će Grad, ako ne dobijemo kredit, potražiti sredstva za rekonstrukciju na drugom mestu.

Brankov most
Brankov most premošćava reku Savu i spaja Novi Beograd sa centrom Beograda. Brankov most je po obimu saobraćaja drugi most po važnosti u Beogradu (posle
Gazele). Preko ovog mosta dnevno pređe oko 90 hiljada vozila.

Istorija
Godine 1930. raspisan je javni konkurs za izgradnju drumskog mosta preko reke Save u Beogradu, a posao je ustupljen inostranoj firmi iz Oberhauzena.

Gradnja je počela jula 1930. godine, a most je pušten u saobraćaj decembra 1934. godine.

Posle puštanja u saobraćaj, nakon 15. godina proučavani su njegovi kapaciteti zbog naglog razvoja Beograda na levoj obali Save. Razrađena je koncepcija rekonstrukcije. Postojeći (stari) most sa kolovozom širine 12m i sa dve pešačke staze širine po 3m rekonstruisan je za kolovoz sa tri istosmerne trake ukupne širine 10,5m, i ostavljena je uzvodna pešačka staza širine 2,8m. Most u današnjem obliku je završen 1979.

Ime mosta Most se tokom komunističke vladavine zvanično zvao Most bratstva i jedinstva, ali ovaj naziv se nikada nije ustalio.   Beograđani su ovaj most ponekad zvali Savski most ili most u Brankovoj ulici jer se preko njega ulazi ulicu nazvanu po pesniku Branku Radičeviću. Sadašnji naziv je dobio po Brankovoj ulici, čiji nastavak predstavlja, a ne po piscu Branku Ćopiću, koji je izvršio samoubistvo skočivši sa njega.   Most je i inače poznat po velikom broju samoubistava koja se izvrše ili pokušaju sa njega. Svake godine oko 40 ljudi reši da izvrši samoubistvo skočivši sa Brankovog mosta

Panoramski lift
Godine 2002. učesnici drugog "Bajk Festa“ (biciklističkog festivala) potpisali su peticiju za izgradnju lifta za bicikliste i uputili je gradskim vlastima. Krajem avgusta 2005. godine je na desnoj obali pušten u rad teretno-panoramski lift, namenjen biciklistima i pešacima, nosivosti 1.800 kg, visine dizanja 13,5 m, koji omogućuje biciklistima da sa novobeogradske strane mogu preći na desnu Savsku obalu. Kapacitet lifta je do deset bicikala.
 

Pančevački most
Pančevački most je jedini most preko Dunava na teritoriji grada Beograda. Pančevački most je izgrađen 1935. godine kao most kralja Petra drugog. Svečano ga je otvorio knez-namesnik Pavle Karađorđević.

Intenzitet saobraćaja preko Pančevačkog mosta je izuzetno veliki. Dnevno preko ovog mosta pređe oko 60.000 vozila.

Prvi pravi most preko Dunava, Pančevački, ili most Kralja Petra Karađorđevića  takođe je trajao do Drugog svetskog rata. Kada je ratna oluja prošla, na novom mostu prema banatskoj strani Beograda, 29. novembra 1946. godine, traku je presekao Josip Broz Tito i dao mu ime most Crvene Armije.

U svim ratovima za Beograd, mostovi su bili meta napadača. Izuzetak je bio 1999. godine, kada su u NATO agresiji rušeni silni mostovi po Srbiji, ali su beogradski preživeli.

Most je obnavljan od 1964. do 1969. godine. Stubove, od oko 40 šipova od hrastovine, dužine deset, a prečnika oko 30 santimetara su postavili Danci. Oko šipova su pobijene čelične šipke Larsen talpe, a između šipova je uliven beton.

Tokom Drugog svetskog rata most je srušila Jugoslovenska vojska, u noći između 10. i 11. aprila 1941, sa namerom da uspori napredovanje nacista.

Most je obnovljen 1946, a prvi voz preko njega je prešao 7. novembra iste godine dok je drumski deo pušten u saobraćaj za najznačajniji praznik ondašnje Jugoslavije 29. novembar.

Tehničke karakteristike
Most ima po dve trake u oba pravca za drumski saobraćaj, a predviđen je i za dvosmerni železnički saobraćaj.  Trenutno na mostu postoji samo jedan železnički kolosek.

Cela dužina mosta sa betonskim vijaduktom i inundacionim mostom iznosi 1526,4 m. Glavna konstrukcija mosta duga je 1134,7 m.

Rekonstrukcija Pančevačkog mosta počela je jula 2008. godine. Radovi prve faze obuhvatali su skidanje rđe, zaštitu od korozije i farbanje. Direkcija za građevinsko zemljište učestvovala je u obnovi sa 600 miliona dinara, dok je iz gradske kase izdvojeno 1,2 milijarde dinara. Najviše novca je obezbeđeno iz NIP - 1,6 milijardi, opština Pančevo izdvojila je 200 miliona dinara, dok je projekat rekonstrukcije mosta izradio Saobraćajni institut CIP.

Savski most
Savski most je najmanji most u funkciji drumskog saobraćaja u Beogradu. Pored drumskog saobraćaja preko njega prelaze i tramvaji.

Tehničke karakteristike
Most je dugačak oko 430m dok je raspon između dva glavna stuba 157m. Most ima po jednu traku za drumska vozila koje u isto vreme koriste i tramvaji.

Most su sagradili Nemci 1942. jer je most kralja Aleksandra, tada jedini preko Save, bio srušen. Nakon rata, Beograđani su most zvali "nemački", ali danas retko ko zna da je on ikada nosio to ime. Tramvajske šine su na mostu postavljene 1984. u sklopu izgradnje tramvajske pruge do Bloka 45 na Novom Beogradu.

Rekonstrukcije mosta
Most je više puta obnavljan. Poslednja rekonstrukcija je započela 13. oktobra 2007, a drumski saobraćaj je preko njega obnovljen 31. marta 2008. iako rekonstrukcija nije potpuno završena (stubovi i određeni radovi na čeličnoj konstrukciji koji mogu da se obavljaju dok je most u funkciji).

Tokom rekonstrukcije 2007/2008, kolovozne trake na samom mostu, ali i njegovim prilazima su proširene kako bi se povećala protočnost saobraćaja, a postavljeno je i dekorativno osvetljenje.

Most kod Beške

Most kod Beške preko Dunava je sagrađen u okviru projekta autoputa Beograd-Novi Sad-Subotica.

Ukupna dužina mosta je 2.250m, a širina 14,4m. Most ima tri trake za drumski saobraćaj (pun profil za jednu stranu auto-puta) i dve pešačke staze širine 1,7m

Usled velike razlike u nadmorskoj visini leve i desne obale Dunava, most je dizajniran sa nagibom od 2,3 odsto što je ujedno i najveći nagib na auto-putu. Tokom srednjeg vodostaja on se uzdiže 51m iznad Dunava.

Glavni dizajner mosta je bio Branko Žeželj, a izgradila ga je Mostogradnja u periodu između 1971. i 1975.

Most se nalazi u blizini mesta Beška po čemu je i dobio naziv.

JUN 2003.   Za sanaciju puteva i mostova u Srbiji 644 miliona dinara Direkcija za puteve Srbije potpisala je ugovore za radove na obnavljanju puteva i mostova, čija je ukupna vrednost oko 644 miliona dinara. Te radove finasira Evropska investiciona banka (EIB) koja je za obnvu saobraćajne infrastrukture do sada dala 37 milona evra, rekao je direktor te direkcije Tihomir Timotijević.   On je ocenio da će ugovoreni radovi na obnovi puteva i mostova biti završeni "krajem ove i početkom sledeće građevinske sezone".   Direkcija je ugovore potpisala sa preduzećima za puteve "Beograd", "Kruševacput" i "Novi Pazar", železničko-građevinskim preduzećem "Beograd" i građevinska preduzećima "Mostogradnja", "Koto" i "Mile Julin".

Ako se za osnovni uslov dobre bezbednosti uzme kvalitet saobraćajnice, kao "najugroženiji” objekti ističu se "Gazela” i "Pančevac”.

Prvi most od pre nedelju dana nalazi se na "intenzivnoj putarskoj nezi”, dok "tretman”ćuprije preko Dunava traje još od jula 2008. godine. Radnici "Mostogradnje” prionuli su na zamenu oštećenih delova odbojnika i zarđale ograde na "Gazeli”, a popunjene su i udarne rupe na asfaltu.

"Fejslift” bi trebalo da dobiju i stepeništa uz stubove objekta, a sledi i zamena ivičnjaka duž kolovoza. U prvoj fazi sanacije, "Pančevac” je peskiran i pokriven antikorozivnom zaštitom, a ojačano je oko 150 tona konstrukcije i glavnih nosača. Obe saobraćajnice, međutim, još su u "čekaonici” pred hirurškom salom – kompletna rekonstrukcija "Gazele” i druga, temeljna i komplikovanija, faza obnove Pančevačkog mosta još čekaju odobrenje sredstava i izlazak radnika na teren.

Ilustrujući složenost ovih poslova, Milan Vujanić, šef katedre za bezbednost saobraćaja na Saobraćajnom fakultetu, podseća da je inspekcija mosta na Dunavu trajala gotovo godinu dana, uprkos činjenici da je nemačka vlada Srbiji besplatno ustupila projekat i sredstva za dijagnostifikovanje kvarova.

Most se srušio za četiri sekunde   Avgusta 2007.godine najmanje devet osoba su poginule, a 69 su povređene, dok se dvadesetak osoba vodi kao nestalo, kada se glavni most na reci Misisipi u gradu Mineapolisu iznenada srušio povlačeći sa sobom desetine automobila u reku.   Do rušenja mosta sa osam saobraćajnih traka je došlo u vreme špica, a samo pukom srećom nije bilo više žrtava.   Pregledavanjem snimka bezbednosnih kamera utvrđeno je da se betonska i čelična konstrukcija mosta srušila za četiri sekunde i da je oko 50 vozila završilo u reci. "Očigledno je u pitanju katastrofa istorijskih razmera. Poslednja provera mosta je izvršena 2006. i inspektori nisu našli nikakve probleme u njegovoj strukturi“, rekao je Tim Pavlenti, guverner države Minesota.   Dnevno je preko ovog mosta prelazilo 100.000 automobila. Američki mediji prenose izjave brojnih građevinskih eksperata koji nemaju nikakvo logično objašnjenje zbog čega je došlo do rušenja mosta. Jedini sličan slučaj do sada dogodio se u SAD još daleke 1967. godine. Tada se iznenada srušio most u gradiću Maunt Plezent, u državi Ohajo, kada je poginulo 46 osoba.   Stabilni mostovi u Srbiji Tim povodom direktor Saobraćajnog instituta CIP Milutin Ignjatović izjavio je da su mostovi u Srbiji "dobri i stabilni“, ali da je veliki problem njihovo održavanje i sanacija.   On je upozorio da se na održavanju mostova u Srbiji malo radilo proteklih decenija i naveo primer Pančevačkog mosta. "U sanaciju Pančevačkog mosta nije se ulagalo poslednjih 45 godina i ako bismo dozvolili da se još 40 godina služimo tim mostom bez neophodnih popravki, sigurno bi došlo do tragedije poput ove u Americi“.