Zašto Orbanu smeta simbol Mađarskog ustanka?
Spomenik Imreu Nađu, mađarskom premijeru koji se 1956. usudio da prkosi Moskvi i koji je zbog toga streljan, uklonjen je sa trga pored parlamenta u Budimpešti. Izgleda da Orban ne želi da ljuti današnjeg vladara Kremlja, piše Dojče vele.
Očekivao pomoć od Tita...
Imre Nađ, posleratni mađarski političar, za mnoge Mađare je simbol nezavisnosti Mađarske i njenog prkosa svemoćnom Sovjetskom Savezu. Nakon što je jednom već bio isključen iz Politbiroa, jer se usprotivio nacionalizaciji i agrarnoj politici diktiranoj iz Moskve, tokom "destaljinizacije" je ipak vraćen u politički vrh Mađarske gde ga je ustanak 1956. zatekao na položaju premijera.
O Nađu su napisane mnoge knjige i teško je reći koliko je on sam podstakao tu pobunu Mađara protiv komunističke samovolje i uticaja Sovjetskog Saveza. U svakom slučaju, njegova politika u kojoj se trudio da bude liberalan koliko je to bilo moguće, za Moskvu je bila glavni uzrok "kontrarevolucije" koja je izbila u toj zemlji. Jer, Nađ je pristao čak i na nešto nezamislivo za Kremlj: višestranački sistem i izbore u Mađarskoj.
Žalosna epizoda je bila i kad se Nađ od sovjetskih tenkova u Budimpešti sklonio u ambasadu Jugoslavije. I tu je teško reći šta se stvarno događalo, ali čak i da je Tito hteo da pomogne Nađu, to je bila i više nego opasna igra: sovjetski tenkovi su već bili na granici prema Jugoslaviji i malo je trebalo da "pregaze" i "izdajnika socijalizma" u Jugoslaviji.
Ipak, postignut je pismeni dogovor kojim se Moskva obavezala da neće progoniti mađarske službenike u ambasadi, a ni druge učesnike Mađarskog ustanka. Naravno, to je bila laž: Nađ je uhapšen iste večeri kad je napustio jugoslovensku ambasadu, "osuđen" na tajnom procesu i ubrzo streljan.
Čak i pre sloma komunizma krajem osamdesetih, Mađarska je bila počela da rehabilituje Imrea Nađa da bi mu u konačno slobodnoj Mađarskoj bilo podignuto više spomenika. Glavni spomenik je bio postavljen na trgu u Budimpešti, nedaleko od zgrade parlamenta - taj koji je sada uklonjen.
Zvanično tumačenje glasi da će spomenik Nađu biti "premešten" na manje istaknuto mesto gde bi bio deo spomenika čitavom Mađarskom ustanku. Ali pravi razlog je to što se i mađarski premijer Orban lično založio za premeštanje spomenika Nađu kako bi tamo bio postavljen obnovljeni spomenik koji je tamo i stajao pre komunizma - spomenik žrtvama neuspešne socijalističke revolucije u Mađarskoj 1918.
(1) “Now, 33 years after the Hungarian uprising, and 31 years after the execution of Hungary’s last responsible prime minister, we can peacefully reach all those things the ‘56 revolutionaries fought for in bloody battles,” Orbán said in June 1989 at the reburial of Imre Nagy. pic.twitter.com/JWvv4ruvaC — Benjamin Novak (@b_novak) 28. децембар 2018.
Haotični dani raspada Austrougarske i ta "revolucija" se ni po čemu ne mogu meriti sa žrtvama i značaju Mađarskog ustanka iz 1956. Ali ta "komunistička opasnost" je bila nešto što je svakako hteo da istakne mađarski diktator i Hitlerov poslušnik Mikloš Horti koji je i podigao taj spomenik i kojeg sada Orban želi da vrati na isto mesto.
Ne samo u Mađarskoj, u toj "rokadi" spomenika vide i Orbanov pokušaj da rehabilituje mađarskog fašističkog vođu. Osim toga, današnji mađarski premijer ne želi da ima "pred nosom" skulpturu svog prethodnika koji se hrabro suprotstavio Moskvi. Orban se, uprkos sankcijama Evropske unije, zalaže za što bolji odnos s Putinom.
Candles and flags commemorate the empty space from where the statue of Imre Nagy, prime minister during the 1956 revolution was removed last night. 20th century Hungarian history getting a substantial makeover. https://t.co/bsMXdGwEnQ pic.twitter.com/IwX1HLVFzO — Márta Pardavi (@martapardavi) 28. децембар 2018.
