Da li će Putin "izdati" Iran?
Odnosi između Rusije i Irana više nisu bilateralna stvar koja se tiče isključivo ove dve države, s obzirom na to da su njegove geostrateške dimenzije i implikacije - u svetlu aktuelnih promena na regionalnoj i međunarodnoj sceni - od velikog interesa za posmatrače država i eksperte, piše Al Džazira Balkans.
Rusi veći neprijatelji od Zapada
Iransko-ruski odnosi oduvek su obilovali ratovima i sukobima kroz pet vekova kroz koje su prošli, u tri ruske ere: carskoj, imperijalističkoj i sovjetskoj. Ruske snage su okupirale Iran u dva svetska rata. Ovakvo nasleđe puno gorčine ostavilo je loš utisak o Rusiji u iranskoj kolektivnoj podsvesti, dok je neprijateljstvo prema Rusiji u iranskom istorijskom pamćenju veće od neprijateljstva prema Zapadu.
Upravo to je i navelo šaha Mohameda Rezu Pahlavija da kaže: "Da je stvar u mojim rukama, nikad ne bih odabrao Rusiju za suseda."
Ovo neprijateljstvo se ogleda i u sloganu "Ni Istok, ni Zapad", kojeg je proklamovala islamska revolucija u Iranu 1979. godine. Takođe, strah od ruskog istoka bio je glavni pokretač za iransko okretanje prema Zapadu u periodima vladavine kadžarske i Pahlavi dinastije.
Nakon pobede Iranske revolucije, odnosi s Rusijom prolaze kroz tri faze: prva - pre raspada Sovjetskog Saveza; druga - u eri vladavine predsednika Borisa Jeljcina; treća - početak vladavine predsednika Vladimira Putina.
Pad SSSR - udaljavanje Rusije od iranske granice
Pad Sovjetskog Saveza imao je ključnu ulogu u promeni toka odnosa. Iran je bio među onima koji su imali najviše koristi od takvih dešavanja, jer dolazi do strateškog zaokreta u korist Irana u geopolitici Centralne Azije, Kavkaza i Kaspijskog mora, a ogleda se u udaljavanju Rusije od iranske granice, dok se, umesto nje, pojavljuju male i slabe državice.
Time su okončane pretnje od "susedne Rusije", koja je ugrožavala iransku teritoriju. Pored toga, dešavanja unutar ove dve države u devedesetim godinama prošlog veka imala su značajnu ulogu u izgradnji njihovih normalnih odnosa. S jedne strane, Iran je prošao kroz dve faze, odnosno stabilizovanje revolucije i Iračko-iranski rat, i ušao u doba obnove, što je navelo tadašnjeg predsednika Rafsandžanija da usvoji pragmatičan pristup u spoljnoj politici.
S druge strane, Rusija nakon raspada Sovjetskog Saveza, počevši od ekonomske krize, usvaja novu spoljnu politiku kako bi poboljšala svoje odnose s različitim državama, uključujući i Iran. Nakon što je Putin došao na vlast 2000. godine, odnosi su napredovali, ostavljajući za sobom malo-po-malo sve negativnosti iz prošlosti.
NATO savez na ruskim granicama
Ove dve države se nalaze pred izazovom sve većeg zapadnog i američkog uticaja i vojnog prisustva na ovim prostorima, koji, pre svega, ima za cilj da probije pojas oko Rusije i okruži je. Pored nastojanja da opkoli Rusiju sa istoka, NATO savez danas traži uporište u nezavisnim republikama koje su se otcepile od SSSR (poput Kazahstana i Azerbejdžana), čime Alijansa, takođe, dobija bolji pristup Iranu i Kaspijskom moru.
U poslednje vreme prisutni su određeni pokazatelji koji potvrđuju trend rasta u zbližavanju Irana i Rusije, kao što je snažna ruska podrška iranskim vlastima u suprotstavljanju američkim uplitanjima tokom nedavnih protesta u Iranu.
Suština je da iransko-ruski odnosi imaju poseban strateški karakter, ali još uvek nisu dosegli stepen strateškog saveza, što ove dve strane više spaja nego što ih razdvaja na Bliskom istoku, Centralnoj Aziji i Kavkazu. Odnose između ove dvie države uglavnom regulišu privremeni interesi i zajednički izazovi, a prie svega američki i zapadni izazov.
Upravo zbog toga postoji stalna zabrinutost koja proganja obe strane od toga da se jedna strana zbliži sa Zapadom na račun one druge. Ova zabrinutost je znatno jača na iranskoj strani nego na ruskoj. I sam Putin je to shvatio, pa je, prilikom susreta sa vrhovnim vođom iranske revolucije izjavio: "Nećemo Vas izdati." Zato i dalje ostaje pitanje: Da li će Rusija ispoštovati Putinovo obećanje Iranu?
