Sudbina crkve u rukama suda
U Vrhovnom sudu Novog Južnog Velsa u Sidneju počeo je, po svemu sudeći, dugotrajni proces po tužbi vladike Irineja Dobrijevića protiv Imovinskog povereništva Slobodne srpske pravoslavne crkve, eparhije za Australiju i Novi Zeland.
Prvog dana, pred sudijom Ričardom Vajtom pojavili su se najviši predstavnici i mitropolije ovdašnje SPC i eparhije Slobodne SPC, predvođeni episkopima Irinejem, odnosno Amvrosijem.
Poruka patrijarha uz SavindanU januaru, uz Savindan, ni tri nedelje pre početka suđenja, usledila je "očinska preporuka onoj samoizolovanoj maloj manjini u Australiji koja je izvan okrilja svetosavske zajednice, da poslušaju savet i vapaj njegove svetosti patrijarha srpskog Irineja, naslednika svetosavskog trona, nedavno upućene monahu Artemiju, a koji se jednako odnosi i na njih: '...raskol je velika rana na telu crkve, veliki greh pred Bogom, greh koji ni mučenička krv ne može oprati'". |
Pretres je, u stvari, rezultat prošlogodišnje odluke, takođe suda u Sidneju, koji se na ovaj korak odlučio nakon prethodno neuspešnih pregovora dve strane.
Prema tužbi, u žiži procesa (i razmimoilaženja) nalazi se pitanje upravljanja manastirom Sveti Sava - Novi Kalenić, čije imovinsko povereništvo je kategorički odbilo da prihvati novi ustav mitropolije donet 2011.
U suštini njihovog protivljenja, kako su isticali, nalazio se otpor ustavnim promenama kojima su, po njima, od upravljanja imovinom i crkvenim poslovima gotovo u potpunosti razvlašćene dotadašnje lokalne uprave i povereništva, a maltene neograničena ovlašćenja prelazila u ruke episkopa.
Međutim, problem, po suštini, značajno prevazilazi okvire samo manastira. U svom protivljenju, naime, manastirsko povereništvo nije bilo usamljeno, već je imalo podršku jednog dela članstva, kao i uprave ili delove uprava nekoliko drugih (šest?) crkvenih opština iz Australije.
Od tada, do danas, podele su se dalje produbile i doživele kulminaciju potpunim otcepljenjem Slobodne crkve, osnivanjem vlastite eparhije, donošenjem njenog ustava, imenovanjem episkopa i eparhijskih organa.
Ne bi odgovaralo istini ako bi se poverovalo da se od prošlih "sudovanja" do ovog novog, nije ništa dešavalo. O tome se može saznati, što na portalu mitropolije SPC, što na portalu crkvene opštine Sveti Nikolaj Žički. Tako, recimo, u septembru 2013. mitropolija obaveštava javnost da je 19. aprila te godine pismenim putem "ponudila kompromis direktorima Imovinskog povereništva (manastira)", kao i da "oni nisu odgovorili na ponudu".
"Prihvatite crkveni red"U septembru mesecu sa mitropolijskog zasedanja u Pertu, upućena je još jedna poruka "Slobodnima": |
Tada je, navodi se, mitropolija predložila da manastirska tapija ostane kod Imovinskog povereništva, da se ustav Imovinskog povereništva vrati u oblik pre izmena iz septembra 2007, kao i da tri od četiri trenutna direktora ostanu na svojim mestima. Šta je s četvrtim? On, rečeno je, ne ispunjava uslove "zbog trenutne ekskomunikacije iz crkve". Za njega je uslov da se "pokaje i izvini crkvi, pa da se preduzmu mere za njegov povratak". Mitropolija je, uz to, predložila da sastav imovinskog povereništva budu ubuduće biran od - svih članova Sabora mitropolije, uključujući episkopa.
U istom javnom saopštenju, upućen je i poziv "svim članovima crkve zabrinutima zbog kakve disciplinske mere" da "poput mnogih koji su to već učinili, pristupe njegovom preosveštenstvu episkopu Irineju radi restauracije svojih prava u crkvi".
Crkvama u Karum Daunsu, Forestu i Južnom Brizbejnu upućen je poziv da se "vrate u jedinstvo sa Srpskom pravoslavnom crkvom".
Eparhijski savet Slobodne crkve odbacio je ove predloge kao neprihvatljive i kao prvi uslov postavio zahtev da se zaustave svi sudski procesi.
"Neka nas ostave na miru", rekao je tada "Vestima" izvor iz SSPC.
U kolikoj meri će sud u Sidneju uspeti da za pet nedelja, ili koliko god bude trajalo, doprinese rešenju mučne situacije stare više od 50 godina, ostaje da se vidi.
O raskolu u celini
Krajem prošle godine, primećeno je da je Slobodnoj crkvi stiglo pismo Komisije za pregovore pri mitropoliji SPC. Sadržaj pisma nije poznat, jer ovog puta nije predočavano javnosti.
Eparhijski savet Slobodne SPC sada je odgovorio - takođe javnim saopštenjem. Pozdravili su formiranje komisije, ali i izrazili "iznenađenje što komisija formirana radi pregovora, nije pozvala na pregovore, već se obratila tuženima u sporu i poslala od strane mitropolije sačinjen predlog za rešenje spora iz aprila prošle godine, koji je od strane našeg eparhijskog saveta već bio odbijen kao neprihvatljiv.
"Slobodni" su, kažu, očekivali da će i oni biti pozvani da osnuju svoju komisiju i dogovore se o početku pregovora. Ovako, upozoravaju oni, tuženi, kojima je predlog upućen, nisu ni imali mandat da sami pregovaraju sa mitropolijskom komisijom. Zato su, vele, poslali mitropolijskoj komisiji poziv da njeni članovi dođu i razgovaraju s njihovim eparhijskim savetom, ali se ovi nisu odazvali.
"Slobodni" su zatim izrazili podršku pregovorima bez sudova, ali i naglasili da parcijalni pregovori ne dolaze obzir. Oni su kategorični u stavu da se "pregovori o bilo kom pojedinačnom slučaju ne mogu pojedinačno voditi". Smatraju da se u celokupnom problemu raskola ne nalazi samo manastir već i ostalih šest crkvenih opština, a "posebno još tri sudska procesa koji se paralelno vode i koji su u toku".
Eparhijski savet Slobodne crkve zato postavlja četiri osnovna predloga. Prvi je da se zamrznu svi sudski sporovi u pokušaju da se rešenja nađu pregovorima, kako bi se izbegli ogromni troškovi.
Njihov drugi predlog jeste da se osnuju komisije za pregovore na visokom nivou, a takođe i da se zakažu pregovori o svim problemima podela (pored manastira, imovinskog povereništva i šest crkvenih opština, valjalo bi rešavati i pitanje njihovih sveštenika i prava laika, kažu oni). Na kraju, "Slobodni" smatraju da predstavnik Svetog arhijerejskog sinoda treba da prisustvuje eventualnim pregovorima.
