Vaskrs kod Lužičkih Srba

Uskršnji praznici posebno su živopisni među severnim srpskim sunarodnicima u Lužici, na krajnjem istoku Nemačke, gde današnji Lužički Srbi, njih oko 60.000, podeljenih na protestante i rimokatolike, živi već više od jednog milenijuma.

Povorka lužičkih Srba

 

Toliko ih je kroz vekove ostalo od brojnih polapskih slovenskih plemena koja su se tokom velike seobe od 2. do 4. veka naselila na granici tadašnjeg Rimskog carstva kao zemljoradnički i stočarski narod. Govore varijantom srpskog jezika koja je bliža češkom i poljskom nego jeziku balkanskih Srba, mada njima naš jezik nije potpuno nerazumljiv.

Lužičani za sebe tvrde da su izvorni Srbi, a sunarodnike na Balkanu nazivaju južnom braćom. Smatraju ih onim delom srpskog naroda koji se od 4. veka zaputio na evropski jug, bežeći od ognja i mača kojima se uterivalo hrišćanstvo među ondašnjim neznabožcima u drugim delovima Evrope.

- Prilikom poseta Lužici naročito mi upečatljivi ostadoše u sećanju predvaskršnji prolećni festival kulture i uskršnji dani. Na prvom sam doživeo lužičkosrpsko narodno umeće i kulturu, na drugom veličanstvenu duhovnu ceremoniju uskršnjih jahača - kaže dr Mićo Cvijetić iz Beograda, koji je doktorirao na lužičkosrpskoj književnosti.

Pratio je na festivalu kultnu veštinu bojenja i umetničkog ukrašavanja uskršnjih jaja, uživao u šarenilu lepih nošnji sa raskošnim vezovima i bojama, koje tih dana krase trgove i ulice na kojima su istovremeno nastupali pesnici, za štafelajima slikari, horovi, folklorne grupe i muzičari.

- Posebno sam bio očaran zlatnim zvucima Lužice, duhovnim pesmama i setnim melodijama u kojima se prepoznaje drevni treptaj slovenske duše. Njihovo pevanje, setna poetična pesma ili setna religiozna narodna pesma, puna je tihe, nedodirljive tuge, čežnje i ljubavi, ali i pritajene radosti - priča dr Cvijetić.

U katoličkoj Lužici video je Cvijetić mnogo krstova sa razapetim Hristom, ispred kuća, u porodičnim domovima, pored puteva. Na nekima su upisani i stihovi nacionalnog pesnika Ćišinskog i oni u prevodu glase: "Bože budi milostiv! Sačuvaj zdrav i vedar moj srpski narod".

- Oni su veoma pobožan svet i moj drugi impresivni doživljaj bili su uskršnji blagdani i uskršnji jahači, tradicionalni običaj posebno prisutan u katoličkoj Gornjoj Lužici. Nagizdani konji, kao za svatove, a na njima konjanici koji idu od sela do sela, od varošice do varošice u pratnji svečano odevenog naroda. Jahači u crnim smokinzima i belim košuljama, sa kravatama i cilindrima, konji s kićankama. Prvi par u toj svečanoj povorci nosi crkvene zastave, a drugi je sa krstovima i raspećem. Pevaju crkvene pesme, a prihvata ih pratnja. Tako pronose radosnu vest da je vaskrsnuo Sin Božji, Isus Hristos - priča Cvijetić.

Povorka se formira kod crkve nakon jutarnjeg bogosluženja. Najpre se tri puta obiđe oko groblja u tišini da se oda pomen mrtvim precima pohranjenima u srpskoj zemlji. A onda uz blagoslov sveštenika obilaze Lužicui tek u predvečerje vraćaju se svojim kućama. Mnogi žive za taj dan, pripremaju sebe i konje cele godine, hrane ih i timare.

Neki to rade decenijama, od zrelog dečaštva do starosti, tradicija se prenosi s predaka na potomke. Dešava se da su na konjima u povorci zajedno otac i sin. Za dobrim konjima se zato nekada tragalo po celoj Lužici.