Kukuruzi kriju rimski mozaik
Australijski i srpski arheolozi, naoružani krampovima i lopatama, ovog leta su nastavili osvajanje lokaliteta Glac nadomak Sremske Mitrovice, na kojem je početkom nove ere, u doba rimske imperije, bila skoncentrisana velika moć čovečanstva.
Posle prošlogodišnjih pretpostavki da se na tom mestu uzdizala glamurozna palata rimskog cara Maksimijana Herkulija iz kasnoantičkog doba, na tragu su novog epohalnog otkrića, od značaja svetskih razmera. Kako kažu, verovatno je tu bila ne jedna, već čitav kompleks građevina, o čemu svedoči skupoceni mermer iz rimskog doba nađen u obližnjim njivama kukuruza, ali i druga nedavna otkrića.
Eksponati predstavljeni javnosti proteklog vikenda na samom nalazištu, tokom Dana otvorenih vrata za ljubitelje arheologije, iznova ukazuju ne samo da je reč o lokalitetu izuzetne vrednosti već su i nova potvrda da je u predelu nekadašnjeg Sirmijuma tokom istorije živelo više naroda. Posle Rimljana, Kelti, Germani, Vizantijci...
Sve, prema rečima arheologa Ričarda Majlsa, profesora sa Univerziteta u Sidneju, ukazuje da je reč o prebogatom lokalitetu od međunarodnog značaja, ali i da bi ovaj stručni arheološki tim iz dve zemlje, mogao da istražuje i duže od planiranog.
- Reč je o pronalascima koji su prevazišli sva naša očekivanja. Veličina nađenih delova mozaika govori da su oni ukrašavali ogromne prostorije, a ostaci neverovatnih utvrđenja i predmeti na koje smo naišli, nagoveštavaju nam već sada da bi istraživanje moglo da traje bar 15 godina - objašnjava on.
Ističe i da je cilj ove ekipe koju čini više arheologa i studenata sa beogradskog i sidnejskog univerziteta da shvate veličinu područja na kojoj se prostiru rimski ostaci. Ne bi trebalo da posmatraju ovaj lokalitet kao prostor na kojem je bila samo jedna velika palata, već kompleks više građevina.
Delovi rimske istorije koja je vekovima bila pod zemljom, zahvaljujući arheolozima ugledali svetlost dana i posvedočili, kažu stručnjaci, građevinsko i druga umeća kasnoantičkog života. Pronađeni delovi zidova zdanja dokaz su da su Rimljani kasnoantičkog doba koristili kamene blokove dovlačene iz rimske provincije Dalmacije i sa područja današnje Bosne. Stručnjaci veruju da će u okolini pronaći još takvih ostataka.
- Kada smo kopali, ne samo da se pokazalo da smo naišli na nekakav prolaz iz kojeg idu i levo i desno prostorije, već i da su postojali odvodni kanali koji su rešavali probleme sa atmosferskom vodom - pojašnjava australijski naučnik.
Ovo antičko nalazište prvi put je pomenuto krajem 19. veka kada je mitrovački učitelj i istraživač Sirmijuma Ignjat Jung zabeležio ostatke rimskih građevina na nekoliko mesta i opisao prostorije ukrašene luksuznim mermernim pločama i dekorativnim kamenom, zelenim porfirom.
U jednoj polukružnoj prostoriji Jung je otkrio i pod prekriven mozaikom i baze i stabla stubova od krečnjaka. Iz vremena Prvog svetskog rata kada je na prostoru oko Save bila austrougarska vojska poručnik Dragutin Trstenjak je zapisao da je prilikom kopanja odbrambenih rovova nađeno više od 80 metara kvadratnih mozaika, sarkofag i glava mermerne skulpture.
Iskopavanja nije bilo sve do kraja 20. veka, pa je veliki deo nalazišta služio kao njiva, a pojedini delovi rimske vile su uništeni izgradnjom poljoprivrednog dobra na tom mestu. Australijski i srpski stručnjaci su krenuli prošle godine u zajednički poduhvat dve zemlje.
Iskopavanje na tom prostoru, koje je ove godine nastavljeno, otkrilo je i dva zida veće debljine i pilostar koji ih ojačava. Zato veruju da su na tragu nekoj vrsti kule koja je karakteristična za taj istorijski period, poput onih nađenih u Gamzigradu i Medijani.
Naišli su i na porfir, korišćen za oplatu koja predstavlja privremenu konstrukciju u službi održavanja betona u željenom obliku sve dok on ne očvrsne.
Da je reč o imperatorskoj palati, dokaz je činjenica da je, taj kamen nastao iz magmatskih stena, prema rečima australijskog stručnjaka, korišćen samo u carskoj arhitekturi.
- Ako se neko drugi usudio da koristi taj kamen bio je kažnjavan - iznosi Majls još jedan podatak o životu nadomak nekadašnjeg Sirmijuma.
Podrška dijaspore iz Sidneja
Profesor Ričard Majls je na neobičan način dočarao šta i kako rade on i njegove kolege arheolozi.
- Ako želite da saznate nešto o nekom kopajte mu po đubrištu, a arheologija kopa po đubrištu istorije - kazao je Majls.
Projekat dve zemlje, od početka, podržava i srpska dijaspora u Sidneju, koja je donatorstvom dala podršku Obrazovnom programu Projekta za srednjoškolce u Sremskoj Mitrovici.
Mešovita ekipa je prilikom iskopavanja pronašla i komade poljoprivrednih mašina poput pluga iz mnogo kasnijeg doba što, kako je naveo Majls, dovoljno govori o tadašnjoj gradnji.
- Kolika je bila snaga rimske arhitekture jasno je kad vidimo da je ona pokidala metal - pojašnjava ovaj arheolog.
O bogatstvu istorijskog nasleđa na svega četiri kilometra od Sremske Mitrovice i njegovoj višeslojnosti, svedoči i pod pronađen ispod komada keramike koji datiraju iz prvog i drugog veka nove ere. Pokazuje se da je pod iz ranijeg doba, a na istom mestu pronađeni su i mozaici iz četvrtog veka.
Ima starijih građevina, nadovezuje se Stefan Pop Lazić, naučni saradnik Arheološkog instituta u Beogradu, ali i onih iz kasnijeg perioda. Arheolozima je, kaže, zanimljiv i pronađeni materijal koji datira iz šestog veka.
- Videćemo do čega će se još doći u daljem radu - kaže srpski arheolog.
On je dodao da ova istraživanja ukazuju da se krov nađene građevine srušio pošto je bila zahvaćena požarom, ali stručnjaci još uvek nisu utvrdili vreme kada se nesreća dogodila. O fauni ovog područja svedoči veća količina nagorelih kostiju jelena, svinje, ali i kravljih i psećih kostiju, koje su prethodnih dana iskopane.
Od nadničara do cara
Glac se nalazi na oko četiri kilometra od nekadašnjeg Sirmijuma. U tom gradu i okolini je rođeno čak 10 rimskih careva. U spisima o vladarima carstva, čije se autorstvo najčešće pripisuje Aureliju Viktoru, navodi se da je car Maksimijan Herkulije podigao palatu nedaleko od Sirmijuma, gde su njegovi roditelji živeli i radili kao nadničari. Na tom tragu i otkrićem luksuznih vrsta kamena, arheolozi su pretpostavili da je na ovom lokalitetu bila careva palata.
Inače, poznato je da je Sirmijum bio jedna od prestonica imperije krajem trećeg i početkom četvrtog veka. U petom veku već počinje propast Rimljana. Potvrdu da su u šestom veku na ovo područje došli Germani, stručnjaci vide u raznom posuđu čiji su delovi nađeni, ali i u pronađenoj velikoj pećnici.
Poklonici istorije i arheologije, ali i stručnjaci će, kako je najavljeno, na lokalitetu Glac, koji se prostire na gotovo 19 hektara, dobiti istraživački centar sa arheološkim parkom, gde će eksperti iz celog sveta moći da obavljaju istraživanja.
- Tu će postojati i deo posvećen široj publici koja će moći da se upozna sa antičkom prošlošću Sirmijuma na najmoderniji način, uz pomoć korišćenja 3D tehnologije - podsetio je Stefan Pop Lazić.
Vrhunski luksuz
Najkvalitetniji mediteranski mermer, prekrasni mozaici, delovi statua rimskih božanstava, zidno i podno grejanje, pronađeni su, kako su "Vesti" pisale tokom prve godine rada arheološkog tima na ovom lokalitetu. To je, prema rečima Stefana Pop Lazića, i navelo arheologe na pretpostavku da je reč o epohalnom otkriću - monumentalnoj palati imperatora Maksimijana Herkula.
- Na osnovu karakteristika arhitekture, može se sa sigurnošću reći da je pripadala imućnom velikodostojniku iz perioda tetrarhije, vremena kada su Rimskim carstvom vladala dva avgusta i dva cezara - objasnio je stručnjak Arheološkog instituta poznoantičko otkriće.
