Reporteri "Vesti" u Vrnjačkoj Banji: Zamak kulture i uspomena
Među draguljima Srbije svakako je vila Jovana Belimarkovića, smešten na proplanku koji nadvisuje jednu od najlepših srpskih, predratnih lečilišta, Vrnjačku Banju. Zahvaljujući ljubaznosti akademskog slikara Predraga Čomagića, kustosa ovog zamka, "Vesti" su zavirile unutar zidina ovog zamka u kojima su se isprepletali ne samo burna istorija, već i vredna umetnička zaostavština najpoznatijih domaćih slikara, vajara i skulptora koji su stvarali u 19. i 20. veku.
- Vilu je podigao prvi artiljerijski general u Srbiji, Jovan Belimarković, koji je čak tri puta penzionisan i vraćan u službu, a ostaće upamćen i kao jedan od retkih generala tadašnje Kraljevine Srbije koji je odbio da poljubi ruku kraljici Dragi Mašin - uvodi nas u neobičnu životnu priču Čomagić.
Zdanje je građeno u arhitektonskom stilu poljskih dvoraca severne Italije, ali su radovi, zbog nedostatka novca, odmicali traljavo, razvukli su se na skoro deset godina.
Čudotvorka pod Gočem
- U prostoru nekadašnjeg vinskog podruma trenutno je izložba "Čudotvorka pod Gočem" o termalnim izvorima ovoga kraja. Tu je i statistička karta posetilaca Banje iz 1935. godine koja svedoči o tome da su Vrnjci te godine imali duplo više gostiju nego Dubrovnik, oko četiri puta više od Bleda - naglašava Čomagić.
- Glavni projektant dvorca je bio sinovac Jovana Belimarkovića, Pavle Denić, a nadzor nad radovima vršio je austrijski arhitekta Franc Vinter, čuveni arhitekta bečke secesije, koji je faktički i izgradio sve u Vrnjačkoj Banji, od Promenade, pa nadalje. Kada više nije imao od koga da zajmi, general Belimarković se obratio kralju Milanu Obrenoviću, a ovaj austrougarskom dvoru koji je dao novac - priča naš sagovornik.
Od sredine 20. veka ovaj zamak je jedno od najznačajnijih mesta kulture u Vrnjačkoj Banji. Cela zgrada od čak 900 kvadrata od podruma do tavana je pretvorena u izložbeni prostor.
Na prvom spratu zamka je izložba "Lada 1904", umetnika s početka 20. veka, a čiji su osnivači bili Uroš Predić, Paja Jovanović, Đorđe Krstić...
- Obično postavku čine dela umetnika koji su nam svoja dela poklonili i to je zaista impozantna zbirka koju čuvamo u fundusu smeštenom na tavanu. Na drugom spratu su dve stalne postavke.
Prva je Zavičajno odeljenje koju čini spomen-soba Jovana Belimarkovića sa nameštajem iz tog perioda, ali i njegovim ličnim predmetima, bibliotekom, ali i istorijskim dokumentima, odlikovanjima i ukazima...
U drugoj prostoriji se nalazi postavka "Arheologija Vrnjci", izložba predmeta iz perioda neolita, pronađenih na desnoj obali Zapadne Morave, u naseljenom mestu Vrnjci.
Tu je i treća stalna postavka, a reč je o ratnim fotografijama glavnog inženjera termalnih kupatila u Banji Vase Popovića.
- On se bavio i fotografijom, a tokom Prvog svetskog rata je zabeležio sva vojna poprišta srpske vojske, uključujući i fotografiju 1.300 kaplara - otkriva samo delić onoga što se može videti u zamku kulture, kustos ovog muzeja Predrag Čomagić.
Pod zaštitom države
Jovan Belimarković je koristio letnjikovac do smrti 1906, kada ga nasleđuje sin Relja.
- On je bio oženjen Francuskinjom Marselom i u vili su živeli sve do 1968. Tada zaključuje ugovor sa tadašnjom opštinskom upravom, prodaje i poverava objekat na staranje i upotrebu državi, koja ga stavlja pod zaštitu spomenika kulture od izuzetnog značaja. Od 1983. objekat funkcioniše kao polivalentna ustanova muzejsko-galerijskog tipa u okviru Kulturnog centra Vrnjačka Banja - ističe Čomagić.
