Beograde, srećan ti Dan oslobođenja!
U Beogradu će danas biti obeležena 71. godišnjica oslobođenja glavnog grada u Drugom svetskom ratu, kada su jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije pod komandom generala Peke Dapčevića i sovjetske Crvene armije na čelu sa generalom Vladimirom Ždanovom, oslobodile Beograd 20. oktobra 1944. godine.
Predsednik Srbije Tomislav Nikolić položiće venac na Spomenik oslobodiocima Beograda i na spomenik Crvenoarmejcu, na Groblju oslobodiocima Beograda.
Povodom oslobođenja prestonice Srbije, u Starom dvoru će biti organizovan svečani prijem na kome će se obratiti ministar unutrašnjih poslova Nebojša Stefanović, predsednik Skupštine Beograda Nikola Nikodijević, zamenik gradonačelnika Beograda Andreja Mladenović i gradski menadžer Goran Vesić.
Na prijemu se očekuju članovi vlade, poslanici Skupštine Srbije, odbornici Skupštine grada, diplomatski kor i predstavnici kulturnog, sportskog i privrednog života.
Operacija oslobađanje Beograda počela je 12. i trajala do 20. oktobra 1944. godine, kada je grad oslobođen nakon četvorogodišnje okupacije tokom koje je stradao veliki broj Beograđana, dok je sam grad pretrpeo razaranje izuzetno velikog obima.
Do 14. oktobra jedinice NOVJ-a dospele su do oboda grada, odnosno do Žarkova i Čukarice, a tokom noći 13. na 14. oktobar zaposednuta je Avala, tokom poslepodneva 14. oktobra usledio je zajednički napad jedinica NOVJ i Crvene armije na grad iz više pravaca, odnosno četiri kolone.
Prva kolona bila je linijom Bulevara kralja Aleksandra, s ciljem da se dođe do Dušanove ulice, druga kolona išla je od Banjice preko Dedinja na Krunsku ulicu, treća od Topčidera na ulicu Kralja Milana, i četvrta linijom od Čukarice put Savskog pristaništa.
I pored toga, Nemci su pružali "žilav" otpor, a tokom prvog dana i noći završne faze operacije zaposednuta je Banjica, Dedinje i Topčider i jedinice NOVJ i Crvene armije dospele su do Slavije i Mostara.
Sa druge strane, oslobođena je Dunav stanica, dok su Nemci žestoko branili blok službenih zgrada u Nemanjinoj i oko Starog dvora.
Do večeri 16. oktobra oslobodioci su pristigli do zgrade Narodnog pozorišta, koje je zauzeto sutradan.
Sve do 18. oktobra smenjivali su se napadi i kontranapadi, a najžešće borbe vodile su se kod železničkog mosta i kod hotela "Moskva" na Terazijama.
"Žilav" otpor jedinice nacističke Nemačke pružale su na Čukarici i blizu obližnje Šećerane, zbog povlačenja preko Save.
Nemci su na tim mestima bili podržani artiljerijom utvrđenom na Adi Ciganliji i na Bežanijskoj kosi.
Još 19. oktobra uveče, oslobođenje Beograda simbolično je obeleženo, jer je partizan Miladin Petrović na palati "Albanija" na Terazijama, tada najvišoj zgradi u gradu, razvio jugoslovensku trobojku s petokrakom.
Istog dana zauzete su, pored palate "Albanija", i hotel "Moskva" i glavna Železnička stanica.
Ostaci nemačkih jedinica koncentrisanih na prostoru Kalemegdana i oko Savskog mosta, povukli su se preko Save tokom noći 19. na 20. oktobar, a iste noći oko dva sata ujutru oslobodioci su zauzeli i Kalemegdan.
Mostobran na levoj obali Save oformljen je tokom prepodneva 20. oktobra pošto je Savski most zaposednut oko osam sati tog jutra, dok je Zemun oslobođen 22. oktobra, a ostaci nemačkih jedinica su odstupili put Rume.
Spomen groblje oslobodiocima Beograda kod Novog groblja svečano je otvoreno 20. oktobra 1954. na desetogodišnjicu oslobođenja.
Na natpisu na spomen groblju stoji da su za oslobođenje Beograda dali svoje živote 2.944 borca Narodno-oslobodilačke vojske Jugoslavije i 961 borac Crvene armije, kao i da na tom groblju počiva 1.386 boraca NOVJ i 711 boraca Crvene armije.
Prilikom deset godina obeležavanja oslobođenja Beograda zvanično je objavljeno da su nemačke snage tada imale 16.799 mrtvih i 8.739 zarobljenih.
Sovjetski general Ždanov i maršal Sergej Birjuzov, koji je rukovodio sovjetskim frontom u okviru čijih operacija je bila i Beogradska, poginuli su 19. oktobra 1964. kada je njihov avion udario u Avalu prilikom dolaska na proslavu 20. godišnjice oslobođenja Beograda.
Na mestu tragedije na Avali podignuto je spomen obeležje.
