Ruina turizma u raljama politike

Na jugu Srbije, 10 kilometara istočno od Vranja, u podnožju ogranaka Besne kobile, nalazi se kraljevska Vranjska Banja. Na nadmorskoj visini od 410 metara ona se prostire u banjskoj kotlini sve do Južne Morave. Banjski termalni izvori su među najtoplijim u Evropi, na više izvora u centru banje voda dostiže 94 stepena Celzijusova. Slavomir Kostić, bivši predsednik MZ Vranjska Banja i profesor geografije, kaže da je banja danas prava slika propasti juga Srbije u svakom pogledu, jer u njoj je sve tužno da tužnije ne može biti.

Slavomir Kostić, bivši predsednik MZ Vranjska Banja

 

Koja je danas turistička ponuda Banje?

- Kada je turizam u pitanju, osim Specijalne bolnice koja je smeštena u više od 100 godina staroj zgradi, ništa drugo ne funkcioniše. Hotel Železničar, čiji je vlasnik JP Železnice Srbije, po izgledu je nov, ali je prazan. Privatizacija Specijalne bolnice u Vranjskoj Banji, koja ima 63 zaposlena i za koju je sedam kupaca pokazalo interesovanje, obustavljena je zbog apsurdnog i maratonskog sudskog spora oko vlasništva hotela, čija je izgradnja počela pre 37 godina! Hotel na jugu Srbije s prvom nazivaju Skadar na Banjštici, ali se 11 godina vodi sudski spor sa Fondom PIO.

Kakva je to zavrzlama?

- Čitava priča počinje 1977. godine, sa početkom gradnje novog hotela u Vranjskoj Banji. Finansijer je bio tada prebogati Fond PIO. Sve u svemu, građevina je od tada menjala namene, vlasnike, ideje, ali nije makla dalje od početka gradnje. Trenutno je hotel zapravo očerupana ruina, u vlasništvu je Jumka, ali je Fond PIO, jedna od zainteresovanih strana, preko medija krajem prošle godine proglasio pobedu u tom ratu, ogradio hotel i postavio tablu sa obaveštenjem da je on investitor, dakle vlasnik zgrade od nekoliko hiljada kvadrata. Na ovaj potez PIO se odlučuje posle sporazuma sa Jumkom, da hotel vrati pravom vlasniku. Ali, pokazalo se da je to samo vrh ledenog brega.

Ko je u stvari vlasnik hotela?

- Naime, hotel je počeo da gradi svojim parama Fond PIO, ali je po tadašnjim zakonima investitor bio Stacionar, na čijem je zemljištu i izgrađen novi hotel. Kada je nestalo para, zgrada je prebačena u vlasništvo Jumka, koji u narednih 20 godina ništa nije uradio. MZ Vranjska Banja i sada Zavod za prevenciju degenerativnog reumatizma tuže 2001. godine Jumko sudu i traže vraćanje imovine. Sud donosi privremenu meru zabrane otuđenja imovine, a proces utvrđivanja vlasništva i dalje traje. Pre oko godinu dana Apelacioni sud vratio je predmet na novo odlučivanje Osnovnom sudu, pošto je prvobitna presuda bila u korist Specijalne bolnice.

Vranjska Banja ima protok tople vode 120 litra u sekundi, a energetski potencijal je 60 MNj. Iskorišćeno je svega 20 MW.

- Ogromni energentski potencijal Banje neće biti iskorišćen sve dok naša opština kojoj je taj status vraćen 2011. godine ne dobije potpunu autonomiju i bude nezavisna od opštinske kase Vranja. Faktički, Banja nema vlast jer zavisi koliko će para biti prebačeno iz vranjskog budžeta. Vranjske čelnike ne interesuje banjski energetski potencijal, njih interesuju dnevno-politički procesi zasnovani na ličnim interesima. Daj-dam pljačka cveta, a banja propada.

Da li je banja turističko mesto?

- Banja ne liči na turističko mesto, nema otvoren ni zatvoren bazen, a broj noćenja i poseta iz godine u godinu opada. Nema ni bazena, a kamoli velnes i spa centra bez kojih je danas nemoguće govoriti o banjskom turizmu. Nema sadržaja, sportskih i zabavnih, jer nema sportskog centra, luna parka ili običnog parkića prilagođenog deci. Jedna bizarna činjenica govori sve. U banji nema odgovarajuće kafane koja bi ponudila gostima hranu i piće ovog kraja. Nema prave kafane gde gost može da naruči roštilj. Izgleda nestvarno, ali tako je.

Svi pokušaji Banjčana da se stvari pokrenu sa mrtve tačke propali su, zašto?

- Sve je propalo zbog interesnih veza vranjskih i banjskih političara. Doskora je bilo pogubnije delovanje banjskih političara koji su nas zastupali u Vranju. Slugeranjski pristup radi sticanja lične koristi doveo je banju do najnerazvijenije u Srbiji.

Da li su propali još neki projekti?

- Nije urađen sportski centar na igralištu FK Mineralac u centru banje. Vlasnik nije počeo da gradi i probio je sve rokove, sad su u sporu. Bio je izrađen projekat izgradnje zatvorenog bazena olimpijskih dimenzija u sklopu OŠ "Predrag Devedžić", po ideji tadašnjeg direktora Velimira Bulatovića, ali i to je ostalo mrtvo slovo na papiru. Nije se imalo sluha za to. Postoje i otvoreni bazeni Hemijske industrije Vranje koji su sada ruglo. Nju je kupio Kenda farben iz Italije kojeg to ne interesuje. Trebalo ga je obavezati ugovorom o privatizaciji, ali to je izostalo jer su prodaju i privatizaciju izvršili Vranjanci. Propao je i projekat izgradnje apartmanskog naselja pored hotela Železničar. Jedino što se trenutno gradi, ali još nije završeno, jeste balon sala. Nadamo se da će to barem, za početak, biti završeno.

Koje je rešenje za banju?

- Vranjska Banja treba što pre da se osamostali od vranjske kase, da se vlast u Republici Srbiji zainteresuje i vidi da kraljevska banja na jugu Srbiji može da bude energetski i turistički pokretač u svakom pogledu čitavog finansijski propalog kraja. Broj posetilaca u banji je 1973. godine bio 9.000, a prošle godine manje od 3.000. Vranjska Banja ima izvanredne resurse za razvoj turizma. Pre svega vile u samom mestu koje propadaju zbog nerešene restitucije, poput vile Balkan, Cakića vile i duge. To su prelepa zdanja izgrađena između dva svetska rata po tadašnjim najmodernijim evropskim standardima. Potom, brana i jezero Prvonek sa svim sadržajima za rekreativni turizam, i na kraju Besna kobila kao centar zimskog turizma koji pripada banjskoj opštini.