Manastiri i crkve uništeni na Kosmetu
U pogromu nad Srbima 17. marta 2004. godine na Kosovu i Metohiji je 35 pravoslavnih hramova ili potpuno uništeno ili oštećeno, najčešće podmetanjem požara, ili je dodatno oštećeno i demolirano.
Pored crkava u manastirima Devič, Sveti Arhangeli u Prizrenu, Đakovici i na drugim mestima uništene su i desetine pomoćnih crkvenih zgrada (parohijski domovi, ekonomske zgrade i konaci), tako da ukupan broj uništenih crkvenih zgrada, iznosi blizu stotinu, podaci su Eparhije raško-prizrenske iz aprila 2004. godine.
Eparhija je tada saopštila da se uništavanje ovih svetinja u martovskom pogromu nad Srbima ne može posmatrati van konteksta potpunog uništenja ili oštećivanja preko 140 pravoslavnih svetinja od dolaska Misije UN i Kfor-a u junu 1999. godine.
Reč je o kontinuiranom procesu sistematskog zatiranja svih tragova duhovnosti i kulture srpskog naroda na ovim prostorima, a počinioci su bili i ostali isti, navela je ta eparhija.
Spisak manastira i crkava uništenih u martu 2004. godine po podacima Eparhije raško-prizrenske iz aprila te godine:
Prizren
Sve prizrenske crkve i objekti SPC su uništeni između 17. i 18. marta. Narednih dana je bilo dodatnih napada, pljačke i uništavanja.
1. Hram Bogorodice Ljeviške (14. vek) zapaljen iznutra, freske iz perioda od 12-14. veka teško oštećene, oltarski prostor oskrnavljen, časna trpeza polomljena
2. Hram Hrista Spasa (14. vek) zapaljen.
3. Saborni hram Sv. velikomučenika Georgija (1856) spaljen i miniran.
4. Crkva sv. Nikolaja (Tutičeva crkva, 14. vek) zapaljena iznutra.
5. Crkva sv. Nikolaja (Runovićeva crkva, 16. vek) zapaljena iznutra.
6. Crkva sv. Nedelje (14. vek, kasnije rekonstruisana) spaljena, Potkaljaja.
7. Crkva sv. Pantelejmona (14. vek, kasnije rekonstruisana) spaljena, Potkaljaja.
8. Crkva sv. Kozme i Damjana (14. vek, kasnije rekonstruisana) spaljena, Potkaljaja.
9. Crkva sv. Nedelje, Zivinjane kod Prizrena, minirana (U izveštaju Kfor/UNMIK-a od 19. marta se navodi da je eksplozija kompletno uništila pravoslavnu crkvu u selu Zivinjanje)
10. Manastir Svetih Arhangela (14. vek), opljačkan i spaljen u prisustvu nemačkih vojnika koji ga nisu štitili. Uništena Bogoslovija Sv. Kirila i Metodija (Izveštaj Kfor/UNMIK-a od 17. marta - Pravoslavna Bogoslovija u centru grada i tri pravoslavne crkve zapaljene). Zapaljen Vladičanski dvor u Prizrenu (Izveštaj Kfor/UNMIK-a od 17. marta: Vladičanski dvor i manastir Svetih Arhangela zapaljeni). Pored dvora zapaljena je još jedna crkvena zgrada u kojoj je živeo crkvenjak.
Orahovac
11. Crkva Svete Nedelje (1852), Brnjača, Orahovac (Izveštaj Kfor/UNMIK-a od 18. marta - Pravoslavna crkva zapaljena i uništena u selu Brnjača). Prema postojećim izveštajima zapaljen je i parohijski dom.
Đakovica
12. Crkva Uspenja Presvete Bogorodice (16-19. vek), zapaljena sa starim i novim parohijskim domom 17. marta, narednih dana sravnjena sa zemljom Saborna Crkva Svete Trojice (dva zvonika koja su preživela miniranje crkve u leto 1999. godine su 17. marta sravnjena sa zemljom. Potom su narednih dana Albanci sistematski razneli ostatke crkve i napravili park. Izvestaj Kfor/UNMIK-a od 18. marta - Izgrednici uklanjaju ostatke uništene pravoslavne crkve kamionima i traktorima, oko 5.000 Albanaca učestvuje u tome)
13. Crkva Sv. Lazara, Piskote, kod Đakovice, ošstećena 1999. i 2001. godine, a sada po izjavi lokalnih međunarodnih izvora potpuno uništena sa okolnim grobljem. Parohijski dom je dodatno ruiniran.
14. Crkva Sv. Ilije kod Bistrazina, oštećena 1999. godine, a sada po izjavi ep. Atanasija Jevtića koji je prošao putem nedaleko od crkve, uništena.
Srbica
15. Manastir Devič (15. vek) spaljen do temelja, a grobnica Sv. Joanikija Devičkog otvorena i oskrnavljena, Albanci su u grobnici naložili vatru. (Izvešstaj Kfor/UNMIK-a od 18. marta: 2.000 demonstranata se skuplja i kreće na manastir Devič, pet monahinja je evakuisano, demonstranti pale manastir). U manastiru je uništeno oko 20 raznih pomoćnih manastirskih zgrada (konaci, skladišta, štale, itd)
Peć
16. Crkva Sv. Jovana Preteče (tzv. Mitropolija sa parohijskim domom i svešteničkim stanovima), zapaljena po izjavi lokalnih međunarodnih izvora. Prema raspoloživim fotografijama spoljašnja struktura hrama je čitava iako je unutrašnjost potpuno ruinirana. Primetni su tragovi požara.
17. Crkva Presvete Bogorodice, Belo Polje kod Peći, zapaljena u leto 1999. godine. Krajem 2003. godine obnovljena zajedno sa 20-ak povratničkih domova. Sada je ponovo oštećena podmetanjem požara iako spoljašnja struktura hrama i krov nisu dodatno oštećeni. Pored crkve zapaljen je i parohijski dom.
18. Crkva Sv. Preteče u Pećkoj Banji, po izjavi lokalnih medjunarodnih izvora zapaljena, a po drugim izvorima čak i minirana.
Uroševac
19. Saborni hram cara Uroša, Uroševac, (Izvestaj Kfor/UNMIK-a od 17. marta - 3 ručne granate bačene na crkvu, podmetnut požar prvi put, najmanje 19 vojnika Kfor-a i UNMIK policajaca ranjeni u odbrani crkve, razoreno gradsko groblje). Po izveštaju Kfor/UNMIK-a od 18. marta 1.500 Albanaca uništava sve oko sebe – pali pravoslavnu crkvu u gradu i pet srpskih kuca. Zapaljena crkva u selu Talinovce, 5 Albanaca uhapšeno). Prema najnovijim informacijama, struktura hrama je sačuvana iako je unutrašnjost velikim delom oštećena od paljevine. Hram je trenutno zatvoren masivnim metalnim vratima i pod zaštitom je Kfor-a.
20. Crkva sv. Ilije, selo Nekodim, crkva uništena sa lokalnim grobljem nakon što su je napustili vojnici Kfor-a.
21. Crkva Sv. Petra i Pavla u Talinovcima, zapaljena i uništeno pravoslavno groblje.
22. Crkva Presvete Bogorodice u selu Sovtović, uništena zajedno sa pravoslavnim grobljem. (Atinski mediji od 20. marta potvrdili su da su tri crkve pored Uroševca koje su čuvali grčki vojnici ostavljene bez zaštite pred ogromnom masom naoružanih Albanaca i da ima ranjenih grčkih vojnika koji su povređeni u okršajima sa naoružanim Albancima).
Kamenica
23. Crkva u Donjoj Slapašnici, Kosovska Kamenica je kamenovana i porazbijana su stakla na prozorima. Nekoliko okolnih srpskih kuća je demolirano.
Štimlje
24. Crkva sv. Arhangela Mihaila u Štimlju, sagrađena 1920. (na brdu iznad gradica) zapaljena. (Izveštaj Kfor/UNMIK-a od 18. marta: Štimlje - jedna srpska kuća i crkva zapaljeni). Prema najnovijim informacijama, struktura crkve je ostala sačuvana iako je unutrašnjost dodatno oštećena i ikone porazbijane. Zvonik je zapaljen još u januaru 2004. godine.
Priština
25. Crkva sv. Nikole (početak 19. veka) u Prištini spaljena. (Izveštaj Kfor/UNMIK-a od 18. marta - napadači nasrnuli na staru pravoslavnu crkvu u naselju Teslidže - otvorena vatra iz automatskog oružja, pet srpskih porodica i sveštenik evakuisani od strane Kfor-a iz stare crkve, povređen međunarodni policajac u pokušaju da spase staru crkvu. Crkva zapaljena, a pored nje i kancelarija Habitata i 3 UNMIK vozila). Crkva je spaljena sa parohijskim domom i u njoj je izgoreo vredni duborezni ikonostas, desetine ikona i celokupna crkvena arhiva.
Kosovo Polje
26. Crkva Sv. Nikole, Kosovo Polje, zapaljena unutra i oskrnavljena, crkva potiče iz 1940, građevina i dalje stoji, po lokalnim srpskim izvorima i svedočanstvima unutrašnjost hrama je potpuno demolirana, parohijski dom provaljen i opljačkan.
27. Crkva Sv. Katarine u Bresju pored Kosova Polja, provaljena, oskrnavljena. Crkva je nedavno i opljačckana.
Vučitrn
28. Crkva Sv. Ilije, 19. vek, je opljačkana i delimično uništena iznutra u junu 1999. godine, sada je potpuno spaljena. (Izvestaj Kfor/UNMIK-a: Pravoslavna crkva u gradu Vučitrnu zapaljena) Takođe je uništeno i pravoslavno groblje pored crkve sa parohijskim domom i pomoćnim crkvenim zgradama.
29. Crkva u Prilužju (Izveštaj Kfor/UNMIK-a od 19. marta: Pravoslavna crkva u srpskom selu Prilužje zapaljena).
Obilić
31. Crkva Sv. Mihaila u Obiliću, novosagrađeni hram, Albanci naložili automobilske gume u hramu (Izvestaj Kfor/UNMIK-a od 18. marta - Obilić, pravoslavna crkva, brojne srpske kuće i stanovi zapaljeni). Spoljašnja struktura crkve je ostala sačuvana ali je unutrašnjost oštećena od vatre i visoke temperature.
Kosovska Mitrovica
31. Crkva Sv. Save u južnoj Mitrovici, paljena dva puta zaredom (Izvestaj Kfor/UNMIK-a od 18. marta: Molotovljev koktel bačen u dvorište pravoslavne crkve u južnoj Mitrovici koju je čuvao Kfor. Nekoliko obližnjih kuća zapaljeno. Vatrogasci gase požar u kućama, ali ne i crkvu koja je teško oštećena vatrom). Pored crkve napadačci su zapalili i sveštenički dom koji je bio u crkvenoj porti.
Podujevo
32. Crkva Sv. Andreja, sagrađena 1929, uništena 18. marta. Češki mediji potvrđuju da su češki vojnici morali da napuste hram koji je uništen zajedno sa grobljem. Jedan oficir rekao je za „Praške novosti“ da je duboko šokiran jer su Albanci iskopavali posmrtne ostatke Srba sa groblja i razbacivali kosti svuda unaokolo. (Izvestaj Kfor/UNMIK-a od 18. marta: Pravoslavna crkva zapaljena u Podujevu). Prema fotografijama istočni deo hrama Sv. Andreja je miniran, a zvonik potpuno uništen eksplozivnim sredstvima kao i zid koji je okruživao crkvu.
Istok
33. Crkva Sv. Petra i Pavla u Istoku (Izveštaj Kfor/UNMIK-a: Istok - Pravoslavnu crkvu u gradu oštetila jaka eksplozija)
34. Crkva u selu Baja (18. mart - Izveštaj Kfor/UNMIK-a: eksplozija u pravoslavnom hramu u selu Baja)
Vitina
35. Crkva u Vitini oštećena granatama 17. marta (prema izveštaju Kfor/UNMIK-a: četiri srpske kuće zapaljene, pravoslavna crkva teško oštećena)
Pokušaj uništenja manastira Dečani:
U noći 17. marta 2004. godine oko 22 sata u neposrednu blizinu manastira Visoki Dečani palo je šest minobacačkih granata. Granate nisu napravila nikakvu štetu na manastiru ali su izazvale bojazan monaha da taj napada nije poslednji. Organi reda pronašli su oko manastira Visoki Dečani čaure granata koje su na srpsku pravoslavnu svetinju ispalili Albanci u noći pogroma nad srpskim stanovništvom na Kosmetu.
