Tvrđava cara Justinijana

Na brdu Orlovine, iznad malozvorničke varoši, ovih dana mala ekipa arheologa radila je na iskopavanjima utvrđenja starog 15 vekova. Veliko utvrđenje je potpuno neistraženo, iako se za njega zna već nekoliko decenija. Dvonedeljne istraživačke radove predvodio je dr Dejan Radičević, docent Odeljenja za arheologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu, a finansirani su iz opštinskog budžeta Malog Zvornika.

Deo bedema u centru Malog Zvornika

 

Odmah preko puta opštinske zgrade, tik uz magistralu, nalaze se tragovi bedema utvrđenja koji se padinom penju sve do lokacije Orlovine, odakle puca pogled na Zvorničko jezero. Uskom stazom ide se kroz šumu u kojoj su vidljivi tragovi zidina. Vidno je mesto gde je bila kapija, a najočuvaniji deo bedema je visok nekoliko metara.

- Reč je o složenom arheološkom utvrđenom nalazištu, koje se sastoji iz bar tri dela, utvrđenja na vrhu, podgrađa i donjeg grada koji dolazi na Drinu. Ta tvrđava obuhvata oko 400 sa 400 metara u donjoj zoni, dok se na vrhu sužava. Ona je po dimenzijama izuzetna i tu se moralo nalaziti neko regionalno sedište. Ovuda su u rimsko doba i u srednjem veku prolazili svi ključni drinski putevi. Utvrđenje je podignuto na mestu odakle se mogu kontrolisati sve okolne putne komunikacije, a ovaj pravac bio je naročito značajan u srednjem veku zbog velike trgovine između Srbije i Dubrovnika.

Arheolog Dejan Radičević i Zoran Jevtić, zamenik predsednika opštine

- Očigledno je ovo ključna tvrđava za kontrolu svih okolnih puteva, ali i mnogobrojnih rudnika. Kad smo počeli da istražujemo, pretpostavili smo da ćemo naći utvrđenje koje je savremeno sa susednim Zvornikom, a čak smo očekivali tragove života iz perioda turske vlasti na ovim prostorima. Međutim, ovo je utvrđenje iz 6. veka s tim što je moguće da je krajem 6. ili početkom 7. veka ovde prestao život, da bi se nastavio u 9. veku i trajao i u narednom. To je izuzetno zanimljivo razdoblje naše prošlosti, kraj antičke civilizacije i početak srednjovekovne. Vreme vladavine cara Justinijana Prvog (527-565 godine) kad je u balkanskim provincijama pokrenuta ogromna građevinska delatnost. U tom periodu je verovatno izgrađena i tvrđava u Malom Zvorniku - objašnjava dr Radičević.

Na vrhu lokaliteta se vredno radi jer je potpuno pokriven građevinskim objektima tako da to nije bilo utvrđeno selo, a otkriveno je i zdanje koje je verovatno ogromna crkva, ali se mora ozbiljnije istražiti. Crkva je otkrivena u šumi, a prema onome što je do sada ustanovljeno, ona spada u red naših ranovizantijskih crkava i monumentalnih je dimenzija.

Inače, istraživanje je započeto na inicijativu profesora istorije Dejana Pavića i uz podršku malozvorničke opštine.

- Ovaj lokalitet nije u našoj arheološkoj literaturi sasvim nepoznat. Još 70-ih su ostavljene zabeleške o samom nalazištu, ali je decenijama ostalo zapostavljeno, u senci srednjovekovnog grada Zvornika na levoj obali Drine koji je dobro poznat u istorijskim izvorima i arheološki je istraživan. Bilo bi dobro da se ispita i malozvornička tvrđava koja je svakako izuzetan kompleks - kaže Radičević.

Dok se napreduje ka vrhu, zadivljuje količina kamena ugrađenog u bedeme. Utvrđenje na Orlovini svakako može biti turistička atrakcija ne samo Malog Zvornika.