Prokletstvo srpskih velikana (2): Macola za konak Hajduk Veljka
Kada je novembra 2005. godine srušena kuća u ulici Svetozara Markovića broj 10 u Jagodini, da bi bila napravljena stambena zgrada, čaršijom su počele da kolaju priče o tome kako nije trebalo porušiti kuću prvog balkanskog socijaliste, po kome je grad 22. septembra 1946. godine nazvan Svetozarevo.
Međutim, pored dileme da li je Marković rođen u Jagodini ili Zaječaru, neizvesno je i u kojoj je kući on stanovao. Prema podacima Zavičajnog muzeja, baš ova kuća je bila pod zaštitom države kao spomenik kulture. Međutim, Zavod za zaštitu kulturnih dobara iz Kragujevca 1976. godine pod zaštitu države stavlja kuću broj osam u istoj ulici.
- Odavno se sumnja u tačnost činjenice da je Marković živeo u kući broj osam i veruje se da je to bila ishitrena politička odluka kako bi se potencirala vezanost za grad koji je nosio njegovo ime. Naime, Zavod ne navodi podatke iz građe Opštinskog suda iz koje bi se videlo da li je "poslednji potomak porodice prodao jagodinskom bankaru Marku Đurđeviću 1923. godine" naznačenu kuću. Pošto takav dokument ne postoji, može se zaključiti da to rešenje Zavoda nije doneto na osnovu valjanih dokaza - kaže za "Vesti" Dobrivoje Jovanović, arhivista Istorijskog arhiva u Jagodini.
On navodi i očiglednu razliku između jedine poznate fotografije kuće porodice Marković i one koja je 1976. godine proglašena Markovićevom. Tu fotografiju je snimio Emilo Cvetić u vreme kada je Markovićeva rodbina bila još živa.
Duh prohujalih vremena nestao je 1999. godine rušenjem hajduk Veljkovog konaka u glavnoj jagodinskoj ulici, koji je takođe proglašen spomenikom kulture. Novi vlasnici bili su u obavezi da naprave repliku, ali se to nikada nije dogodilo. Tu kuću je ovaj legendarni junak osvojio je u dvoboju sa Turčinom koji je bio njen prethodni vlasnik.
Na ognjištu banka- Nema više ni kuće Atanasija Tase Ivanovića, koji je u ime Srbije sakupljao harač od svih Cigana u celoj Srbiji, koji je gradu poklonio izletište Đurđevo brdo, a čiji je grob danas u korovu. Kuću je otkupila porodica Taušanović, koja ju je srušila i na njenom mestu napravila banku. Zgrada je pripala opštini, a trenutno je koristi JIP Novi put - objašnjava Stanojlović. |
- Pitanje je i da li je to bila njegova kuća, jer je granica Jagodine, jer je varoš bila okružena drvenim oblicama, a konak je bio van nje, tačnije u predgrađu. U svakom slučaju je šteta što je srušen, jer je to bila najstarija zgrada, pošto datira iz 18. veka. Zanimljivo je da se ove godine navršava i 200 godina od hajduk Veljkove pogibije, čijeg je poslednjeg potomka, Božidara Hajdukveljkovića, 1938. godine neko ubio na železničkoj stanici u Skoplju - kaže istoričar Ninoslav Stanojlović.
Srušena je i kuća u kojoj je živeo pesnik i slikar Đura Jakšić, koji je u Jagodini boravio od 1869. do 1872. godine. Inače, Đura je gadno prošao u Kragujevcu i za života jer je od kmeta Cvetanovića dobio udarac štapom po glavi, a i krivično odgovarao za sliku "Ubistvo Karađorđevo". Slika mu je oduzeta i bačena na tavan suda. Kasnije je njome zatvarana badža (otvor na tavanu).
