Koliko ima Crnogoraca u Srbiji?

Na svakom od poslednja tri popisa stanovništva, broj građana Srbije koji su se izjašnjavali kao Crnogorci bivao je upola manji, piše "Politika".

Na poslednjem popisu stanovništva 2011. godine u Srbiji je oko 30.000 Crnogoraca manje nego na popisu 2002, kada ih je bilo 69.049. A 1991. godine u Srbiji se 118.934 građana izjasnilo da su Crnogorci, dok su rekord dostigli 1981. kada ih je u Srbiji bilo 147.466.

Na poslednjem popisu stanovništva 2011. godine u Srbiji je oko 30.000 Crnogoraca manje nego na popisu 2002, kada ih je bilo 69.049

 

S druge strane, istoričar dr Aleksandar Raković, naučni saradnik Instituta za noviju istoriju Srbije, ističe da se prva pojava nacionalno opredeljenih Crnogoraca u Jugoslaviji beleži 1948. godine, na prvom popisu posle Drugog svetskog rata, nakon što je, prema njegovim rečima, "komunistička partija iz ideoloških razloga, rascepkala srpski narod na nekoliko nacija, od kojih su jedna bili Crnogorci".

"Broj Crnogoraca u Srbiji varirao je u zavisnosti od unutrašnjih migracija življa iz Crne Gore prema Srbiji, ali i ideološkim savetima da se svi koji dolaze iz Crne Gore, nacionalno opredeljuju kao Crnogorci", naglašava Raković.

U socijalističkoj Jugoslaviji, podseća on, a posebno u Srbiji, na rukovodećim položajima u državi i partiji, bili su kadrovi iz Crne Gore, pa je u to vreme bilo i poželjno izjašnjavati se kao Crnogorac. Raković, međutim, ukazuje da to istovremeno nije podrazumevalo i izričito antisrpsko osećanje.

Ako je skok od gotovo 150.000 Crnogoraca 1981. godine, objašnjavan karijernim i migracionim razlozima, početkom devedesetih godina, s buđenjem nacionalnih osećanja i broj nacionalno izjašnjenih Crnogoraca počinje da opada, jer se oni sve više izjašnjavaju kao Srbi. Tako je od 1991. godine, do danas, na svakom popisu, broj Crnogoraca u Srbiji je upola manji.

Izjašnjavanje građana o nacionalnoj pripadnosti je zavisilo od političkih amplituda koje su podgrevale intelektualne elite. Dok zvanična Podgorica težnje za samostalnošću, započete 1997. godine, smatra nacionalnim buđenjem, Raković ih ocenjuje kao separatističke poteze i strategiju da Crnogorce konačno izdvoje čak i iz šire celine srpstva.

Kada su srpske političke i intelektualne elite govorile o nacionalnom "trljanju očiju" devedesetih godina, kritičari tog buđenja ocenjivali su ga kao velikosrpski nacionalizam.

Analizirajući ulogu elita koje pumpaju i ispumpavaju nacionalne tenzije, kulturolog profesor dr Ratko Božović smatra da je gotovo sve prisutno u javnom prostoru simulacija – i da jeste ono što nije, i da nije što jeste – pa imamo problem starih strahova i starih opredeljenja.

"Nažalost, mi još patimo da u javnom životu postajemo ono što se od nas očekuje. A društvene elite su svetionici koji su tu da vode, zavode i navode vodu na svoju interesnu vodenicu", ističe Ratko Božović.

Kako god bilo, secesijom Mila od Slobe, dolazi do raspolućivanja etničkog identiteta među pravoslavnim stanovništvom u Crnoj Gori – na nacionalno određene Srbe i Crnogorce. Istoričar Raković ističe da se na popisu u kneževini Crnoj Gori, 1909. godine, 95 odsto stanovništva izjasnilo kao Srbi. Zapravo, bilo ih je 94,38 odsto,a Albanaca5,62. Te godine nije zabeležena nijednaosoba koja se izjasnila kao Crnogorac.

Taj podatak zvanična Podgorica i njihova elita prećutkuju i nerado pominju. U udžbenicima Kneževine Crne Gore, podseća Raković, izričito je stajalo da su svi pravoslavni Crnogorci po narodnosti Srbi, kao i da su Srbi i oni koji su govorili "našim jezikom", a bili su rimokatoličke i muhamedanske veroispovesti. To je bila zvanična politika Crne Gore.

Na popisima u kraljevini Jugoslaviji, svo stanovništvo u Crnoj Gori koje je govorilo srpskim jezikom, izjašnjavalo se da je srpske nacionalnosti, a broj Crnogoraca bio je – nula, podseća Raković.

Promenom ideologije, dolazi i do promene "nacionalnog poretka", tako da u komunističkoj Crnoj Gori 1948. godine, Srbi volšebno nestaju – upisano ih je svega 1,78 odsto, a na scenu stupaju Crnogorci – čak 90,67 odsto njih.

Raković naglašava kako bi danas bilo pogrešno osporavati pravo građana da se izjašnjavaju kao Crnogorci. Posle 33 godine, na popisu 1981. godine, Srbi su "porasli": upisano ih je 3,32 odsto, Crnogoraca 68,54, Albanaca 6,46, Hrvata 1,81, Muslimana 13,36 odsto.

Na popisu 2003. godine Republika Crna Gora imala je, prema opštoj oceni, jedan od najdemokratskijih popisa i pored velikog pritiska dukljana i montenegrina, da

Crnogoraca bude što više, a Srba što manje. Ipak su ti rezultati popisa pokazali verodostojnu sliku Crne Gore po nacionalnoj pripadnosti nakon popisa iz 1909. godine. Naime, na ovom popisu kao Srbi izjasnilo se 31,99odsto stanovništva, a zatim slede Crnogorci (43,16), Albanci (5,03) Hrvati (1,10) , Muslimani (3,97) i Bošnjaci (7,77).

Od 2003. godine, vladajuća Demokratska partija socijalista, a posebno njen koalicioni partner, Socijaldemokratska partija, koristeći državni aparat i moć, sve čine da na popisu stanovništva "poguraju" Crnogorce. Ove dve partije, između popisa 2003. i poslednjeg iz 2011. godine, promenile su himnu i zastavu Crne Gore, uvele nestandardizovani crnogorski jezik i u cetinjskoj policijskoj stanici registrovale nevladinu organizaciju Crnogorsku pravoslavnu crkvu, čime su i kroz institucije sistema raskinule sve niti sa verom, jezikom, pismom, simbolima i kulturom Srba.