Srbin na ruskom dvoru (2): Đak jezuita i plemića

Grof Sava Vladislavić Raguzinski, Srbin poreklom iz Hercegovine, bio je specijalni savetnik ruskog cara Petra Velikog. On je kao vešt trgovac i diplomata umnogome doprineo uspešnosti vladavine ruskog cara. Zaslužan je, pored ostalog, za uspešno razgraničenje ruske i kineske države. Smatra se jednim od osnivača ruske obaveštajne službe.

Prijatelj Luke Vladislavića: Sveti Vasilije Ostrošk

Vladislavić je doprineo da se pažnja ruske politike trajno usmeri na pitanja slovenskih naroda na Balkanu. Njegovo delovanje odrazilo se i na početak borbe srpskog naroda protiv turske vlasti.

Srpski istoričari delom Save Vladislavića bavili su se zahvaljujući Jovanu Dučiću i njegovoj monografskoj studiji, objavljenoj 1942. godine u Pitsburgu o ovom Hercegovcu. Kao godine Savinog rođenja, prema različitim istorijskim izvorima, pominju se 1664, 1667, 1668 i 1669, a kao mesto rođenja u raznim istorijskim spisima navode se Jasenik kod Gackog, zatim Dubrovnik i Herceg Novi, čak Foča. Istoričari se jedino slažu da je preminuo juna 1738. godine. Sahranjen u
Blagoveštenskoj crkvi lavre Aleksandra Nevskog u Petrogradu.
 

TRN U OKU ČENGIĆA

Na dvadesetak kilometara od Gacka, između Jasenika i Berušice živela je u 17. veku vlastelinska porodica Vladislavić, braća Luka i Duka. Luka, Savin otac, sklanjajući se od turskog zuluma utočište za sebe i porodicu našao je u Dubrovačkoj republici, a Duka, od kojih potiču današnji Dučići pribežište je našao u Trebinju.
 

Jasenik kod Gacka: Zavičaj roda Vladislavića

Razvaline Vladislavića doma nalaze se u ataru Jasenika i narod ih zove kulama kneza Vladislavića. Gačani su u starini s ponosom pričali kako je to bila među najznamenitijim porodicama celog Gacka još od vremena srednjovekovnog srpskog carstva, i kako je uvek davala knezove i narodne glavare koji su tim krajevima upravljali. Ova porodica, kao što je imala vlastelinsko pravo za vreme srpskog carstva, isto je pravo zadržala za Otomanske vlade.

Međutim, vlastelinsko pravo Vladislavića bilo je trn u oku begovima Čengićima, koji su već dobili deo gatačkog pašaluka. Oni su pokušali da Vladislaviće unište ili nateraju u bekstvo. A ovo najpre tako da im pred narodom ubiju ugled, a zatim prisvoje njihova imanja. Ali uzalud, pa moraše da skupe tursku vojsku i udare na Vladislaviće. Dučić, pak, piše da su Čengići udarili na Vladislaviće zbog krvne osvete jer je Dukin sin ubio nekog od Čengića.

Jedne noći ili jutra, prema predanju iz tog kraja, begovi Čengići su stigli kolskim putem od Gacka do Avtovca, od Avtovca nadalje konjskom stazom do Jasenike, do letnjikovca vlastelinske porodice Vladislavić. Udarili su na Vladislaviće, razorili im ognjište. Pošto je u to vreme u gatačkom kraju živela i jedna srpska pomuslimanjena porodica, Hasanbegovići, koji su bili u prijateljstvu sa Vladislavićima, oni im jave za nameru begova Čengića. Iste noći Vladislavići prebegnu u Crnu Goru. Prema jednom predanju, njihovo "roblje" (žene i decu), Zvizdići su proveli do Dubrovnika.

Prvi od Vladislavića koji se spominje da je prebivao u Dubrovniku jeste knez i trgovac Luka iz Gacka, o kojem postoji zapis da je pratio u Peć trebinjskog mitropolita Vasilija, docnije Svetog Vasilija Ostroškog. Za naseljenje kneza Luke u Dubrovniku ne zna narodno predanje, niti o njemu govori arhivska građa, već jedan ruski podatak gde se navodi da je knez Luka je zbog turskog proganjanja morao da se preseli u Dubrovnik, i to još polovinom 17. veka.

Prema istom izvoru, knez Luka je u Dubrovniku i umro, a zatim, po nastojanju sina Save, prenesen je u manastir Žitomislić na Neretvi, gde je sahranjen. Mada poreklo loze Vladislavića još nije do kraja rasvetljeno prema ruskim izvorima knez Luka se preselio iz Žitomislića,a ne iz Gacka, u Dubrovnik, kao i da su Vladislavići poreklom iz Žitomislića.
 

Čuvar pravoslavlja: Manastir Tvrđoš u Hercegovini

Srpski istorijski izvori, prema letopiscu Simeonu Končareviću, beleže da je putovanje kneza Luke sa trebinjskim mitropolitom Vasilijem 1667. nesrećne godine kada su bili zemljotresom porušeni Dubrovnik i gradovi po Boki Kotorskoj, i kada od grada Svetog Vlaha nije, osim utvrđenja, nije ostao ni kamen na kamenu. Taj njihov put u Peć je najverovatnije bio za vreme leta, jer zimi bilo nemoguće, u ono doba naročito, putovati onamo zbog klimatskih uslova i drugih opasnosti.

Pretpostavlja se da su knez Luka i mitropolit Vasilije Ostroški putovali u Peć ili u vreme zemljotresa, tog proleća, možda za Uskrs, ili docnije u samo leto. Dučić piše da je knez Luka, otac Savin, mogao ići u Peć izvesno samo zato da bi se poklonio onamošnjoj čuvenoj Svetoj Bogorodici, i zatim obišao Patrijaršiju koja je oduvek bila velika srpska svetinja, i najzad, da bi video tadašnjeg srpskog patrijarha Maksima. Mitropolit Vasilije je išao iz istih razloga, ali i jednim privatnim poslom.

Mitropolit Vasilije je bio najpre kaluđer u trebinjskom manastiru Tvrdošu na reci Trebišnjici, i zatim u manastiru cetinjskom, a nakon toga arhimandritom ponovo u Tvrdošu, pak mitropolitom u Trebinju, sve do 1655. godine, da se najzad odseli u Nikšić, zvani Onogošt. Odande se konačno povuče kao isposnik u manastir Ostrog, nedaleko od toga grada. Ovo je bio najubogiji manastir među svim zadužbinama i bogomoljama srpskim, pošto se sastojao od nekoliko bednih kelija. Mitropolit i isposnik Vasilije kupi za svoj novac neku zemlju, i pokloni je svome manastiru.

Imanje se zvalo Velji Do. Kupio ga je od Save Lukovića za dvanaest i po groša. Da mu seljaci ne bi razgrabili tu zemlju za vreme gladi, mitropolit Vasilije, godine 1667, ode sa knezom Lukom Vladislavićem u Peć kod patrijarha, da mu traži blagoslov, ali i pisanu preporuku za nekog kneza Raiča, da niko to manastirsko imanje ne dira.
 

U VISOKIM KRUGOVIMA
Mada je poreklo loze Vladislavića obavijeno velom predanja, sa sigurnošću se, prema istorijskim izvorima, zna da su bili ugledna vlastelinska porodica, kao i da su Turci razorili njihova imanja. Savin otac Luka Vladislavić, pošto se preselio u Dubrovnik dodao je svom prezimenu Raguzinski. Naime, Dubrovnik je u međunarodnim odnosima zvan Raguza, što je bio italijanski naziv za ovaj primorski grad.

Mladi Sava je, kao mnogi Dubrovčani, naučio pomorske poslove. U dubrovačkim jezuitskim školama Vladislavić je stekao visoko obrazovanje, koje je upotpunio stečenim znanjem iz ekonomije u Španiji i Francuskoj. Sava Vladislavić u Dubrovniku, kako navodi Jovan Dučić, viđao se 1687. godine i družio sa najvećom vlastelom. U tom periodu kada je u Dubrovniku bilo osipanje stanovništva, kada je bio okružen i Turcima i Mlecima, Vladislavić je po dubrovačkim salonima izučavao životni univerzitet okretnih političkih igara dubrovačkog senata, koji uvek dobija čak i kada jači od njega gube, piše Dučić.

Sutra - Cara učio da trguje