Staljinovi brkovi draži od zavičaja
Ovu Novu godinu nije među živima dočekao Milovan Kovačević. Od 100. rođendana su ga delile nepune četiri godine, kad je nedavno otišao sa ovog sveta gledajući "tihe, snežne vrhove Urala", a ne Lovćena - u dalekom Čeljabinsku, gotovo 4.500 kilometara od Lješanske nahije i rodnog sela Gradac, gde je prvi put zaplakao 1920.
Jedvaček i ponos oca Ilije Zekova, jednog od četvorice sinova glasitog Lješnjanina Vučete Kovačevića, i majke Gospave, rodom od Radusinovića, jedina bratska zakletva sestara Danice i Tomne, rano stasao u nemaštini i oskudici žedne, gladne i golometne Lješanske nahije, u kojoj je od pamtiveka u izobilju bilo samo lepe i bistroumne reči i viteškog ponosa.
Potomak slobodara i nebojša, rano stasao i stao u stroj bundžija i nepokora i već kao gimnazijalac u Podgorici se napio na tim vrelima slobodarstva i patriotizma:
- Moj ujak je već 1939, sa nepunih 19 godina, postao član Komunističke partije Jugoslavije, jedan od prvih u ovim krajevima, zajedno sa Veselinom Burzanovićem, Antom Bojanićem, Simonom Đurišićem i Blažom Uskokovićem - kaže njegov sestrić Rajko Kažić.
Nije stoga bilo nikakvo čudo što se i 1941. Milovan Kovačević, pošto mu je aprilsko bombardovanje Beograda prekinulo tek započete studije, vratio u rodni kraj i među prvima latio oružja i krenuo u borbu za slobodu. Istrajao u toj borbi, preživeo golgotu koncentracionih logora u Baru i Italiji, borio se u redovima italijanskog partizanskog pokreta otpora prema crnom Musolinijevom fašizmu i iz rata izašao kao prekaljeni tenkista. Zato i nije bilo iznenađenje što se već 1946, kao mladi oficir novostvorene Jugoslovenske narodne armije, našao u ruskoj tenkovskoj akademiji.
Majku i sestre video posle 20 godina
Iako su odnosi Sovjetskog Saveza i Jugoslavije izglađeni 1956, kada je predsednik Hruščov došao u posetu Jugoslaviji, prošlo je još deset godina dok su Milovanova majka Gospava i sestre Danica i Tomna dobile pasoše i dozvole da ga mogu posetiti u Čeljabinsku. Potom je u njegov rodni kraj prvo došla njegova supruga Ala, a tek onda i on, njegov sin i unuci, koji sada drže tvrde veze sa rodbinom u Crnoj Gori.
I kad je izgledalo da se pred njim širom otvaraju vrata meteorske vojničke karijere u tenkovskim jedinicama JNA, usledila je poznata Rezolucija Informbiroa, odnosno otvoreni i beskompromisni politički sukob sovjetskog i jugoslovenskog državnog i partijskog rukovodstva.
Milovan Kovačević se, kao i toliki drugi njegovi drugovi i saborci, koji su se u to vreme zatekli na školovanju u Moskvi i drugim sovjetskim vojnim učilištima, našao pred velikom dilemom koga poslušati: Tita ili Staljina, novu Federativnu Jugoslaviju i njeno rukovodstvo ili moćni Sovjetski Savez.
On je poslušao srce i Svetog Petra Cetinjskog, a ne Tita i Komunističku partiju Jugoslavije. Setio se svega što je od davnina vezivalo Rusiju i Crnu Goru, pa i Srbiju i druge balkanske narode, a naročito one predsmrtne poruke, kletve najznačajnijeg crnogorskog vladara iz dinastije Petrović, Petra Prvog Petrovića Njegoša, koji je u svojoj "potonjoj volji" zapisao: "Da Bog dade i onome koji bi vas od vjernosti k blagočestivoj i hristoljubivoj Rusiji odlučiti poiskao i svakojemu, ako bi se koji iz vas Crnogoracah i Brđanah našao da pomisli odstupiti od pokroviteljstva i nade na jednorodnu i jednovjernu našu Rusiju, da Bog da jaki te od njega živoga meso otpadalo i svako dobro vremenito i vječno odstupilo..."
Preživeo dve kataklizme
Milovan Kovačević je u Čeljabinsku, pored ostalog, preživeo i dve planetarno poznate kataklizme. Najpre nuklearnu nesreću koja se 1957. dogodila u fabrici nuklearnog goriva u Majaku, a potom i stravičnu eksploziju asteroida, koja se desila na oko 30 kilometara iznad Čeljabinska u zoru 15. marta 2013. Asteroid prečnika oko 17 metara, težine oko 10.000 tona, uleteo je u atmosferu brzinom između 55.000 i 65.000 kilometara na sat i eksplodirao. Kako se procenjuje, pri tom je oslobođena energija bila ravna energiji koju bi proizvele eksplozije 20-30 atomskih bombi kakve su bile one koje su bačene na Hirošimu i Nagasaki.
Nije Milovan Kovačević, dakle, pristao da obrije svoje brkove zbog kojih su ga uvek zadirkivali da podseća na Josifa Visarionoviča Staljina, ali nije ni klonuo duhom. Kao oficir-inženjer Sovjetske armije, skrasio se 1.000 kilometara dalje od Moskve, u srcu Rusije, u gradu Čeljabinsku na jugoistočnim padinama Urala:
- Pošto je sa uspehom završio Tenkovsku akademiju, on je kao vojni inženjer upućen u Čeljabinsk 1952. godine - kazuju Marija i Radoman Vraneš, mladi bračni par koji su bure devedesetih godina prošlog veka izbacile u Čeljabinsku i donele u kuću Milovana Kovačevića, u neformalni jugoslovenski konzulat i stecište ljudi sa ovih balkanskih prostora u ovoj dalekoj, ledenoj sibirskoj metropoli.
Grad "kaćuša" i tenkova
Čeljabinsk, zauralska tvrđava iz 18. veka, postao je veliki centar izmeštene sovjetske vojne industrije za vreme Drugog svetskog rata, poznat po proizvodnji "kaćuša", zastrašujućih raketnih bacača koji su po mnogima presudno uticali na ishod rata, kao i čuvenih tenkova T-34. Otuda su ga neki zvali i Tenkograd.
- Tu se 1955. oženio Alom, profesorkom stranih jezika, i dobio sina Iliju, a od njega i snahe Tatjane i unuke Milovana i Matiju. Penzionisan je kao pukovnik, profesor na Politehničkom institutu. Potom je još pune 22 godine, sve do 1997, honorarno radio kao profesor na katedri za gusenične mašine na Auto-traktorskom fakultetu, a do smrti je ostao aktivni i veoma uvaženi član Saveta veterana Južno-uralskog univerziteta i Saveta veterana - partizana Čeljabinske oblasti - kazuju Radoman i Marija Vraneš, koji sada žive u Pančevu.
Knjiga "Čovek iz Legende"
O svetlom borbenom i revolucionarnom tragu, koji je ostavio u Narodnooslobodilačkoj borbi i revoluciji (neki, doduše, zbog Informbiroa i danas pokušavaju da mu umanje, čak i negiraju te zasluge, pa je njegov sestrić Rajko Kažić morao i na sudu da ih brani i dokazuje), i časnoj službi Sovjetskom Savezu, odnosno Rusiji, prvenstveno u obrazovanju i obuci inžinjeraca, ruski publicista, novinar i pisac Anatolij Belozercev je pre 12 godina objavio svojevrsnu monografiju o Milovanu Kovačeviću pod naslovom "Čovek iz Legende", u kojoj je na zanimljiv način opisao životni put i sudbinu ovog neobičnog čoveka.
