Prosperitet Pacifika ili hegemonija SAD?
U Azijsko-pacifičkom regionu u toku je finalizacija Trans-pacifičkog partnerstva (TPP), velikog sporazuma o slobodnoj trgovini koji bi trebalo da okupi 12 zemalja sa obala Tihog okeana koje produkuju 40 odsto ukupnog svetskog domaćeg bruto proizvoda i na svojim plećima nose trećinu svetske trgovine.
TPP se smatra instrumentom koji će nadoknaditi nedostatke Svetske trgovinske organizacije (STO) gde, zbog suprotstavljenih interesa razvijenih i zemalja u razvoju, nije ostvaren vidan pomak definisanju regulativa međunarodne trgovine.
Pregovori o uspostavljanju transpacifičkog sporazuma o trgovini počeli su pre pet godina i do sada je održano 18 pregovaračkih rundi.
Poslednja od njih organizovana je ovog meseca u Maleziji i tokom nje, sa velikim zakašnjenjem, uglavnom zbog protivljenja domaćeg poljoprivrednog sektora, pregovorima je pristupio Japan, treća najveća svetska ekonomija. Sledeća runda zakazana je za kraj avgusta u Brunejima.
Mračna strana TPP-a
Inicijativa SADInicijator i glavni pokrovitelj transpacifičkog projekta za uklanjanje nacionalnih tarifa i zakonskih ograničenja na međunarodnu trgovinu su Sjedinjene Američke Države. Po saopštenju američkog ministarstva za trgovinu namenjenom domaćoj javnosti, TPP je okvir za trgovinu i investicije čiji je cilj da unapredi kompetitivnost, proširi trgovinu i investicije sa robusnim ekonomijama azijsko-pacifičkog regiona i promoviše najvažnije američke principe u vezi sa radničkim pravima, zaštitom životne sredine i tranparentnošću. Američka administracija objavila je i želju da se pregovori za zaključenje regionalnog sporazuma završe do kraja ove godine. Zemlje regiona poput Južne Koreje, Japana, Australije, Kanade, Meksika, Perua, Čilea, Malezije i drugih, nadaju se većem pristupu velikom američkom tržištu i rastu izvoza, odnosno podizanju ekonomskog rasta za jedan do dva procenta godišnje. Više zemalja Azijsko-pacifičkog regiona već su uspostavile međusobne bilateralne sporazume o slobodnoj trgovini koje predstavljaju jednu vrstu prethodnice TPP-a. |
Iako donosi velika obećanja o stimulaciji ekonomskog rasta i rastu zaposlenosti, TPP izaziva i nemali otpor u dalekoistočnim zemljama, uglavnom od strane poljoprivrednika koji smatraju da će biti izloženi bankrotu zbog ukidanja vladinih subvencija i otvaranja domaćeg tržišta poljoprivrednim gigantima kao što su SAD, Australija i Kanada.
Lekari i grupe građana u azijskim zemljama ukazuju i na odredbe sporazuma koje obećavaju strože propise u vezi intelektualne svojine i daju preferencijale velikim farmaceutskim, uglavnom američkim, kompanijama, što bi moglo da sa lokalnih tržišta potisne jeftine generičke lekove i znatno poskupi lečenje velikog broja bolesti.
TPP nailazi i na otpor radnika iz automobilske, mašinske i električne industrije u samim Sjedinjenim Državama, koji strahuju od ukidanja tarifa na uvoz proizvoda iz tih oblasti iz Japana i Južne Koreje.
Najveći opšti prigovori na račun TPP-a koji dolaze iz Azije su da je on instrument za ostvarivanje interesa velikih američkih kompanija i politički motivisana strategija za ograničenje ekonomskog i političkog uticaja Kine u regionu.
Naime, protivnici TPP-a tvrde da se američka vlada u stvaranju nacrta sporazuma koji je iznet na pregovarački sto i definisanju pravila pregovora oslonila na konsultante iz nekoliko stotina američkih kompanija, pre svega velikih korporacija poput Volmarta, Monsanta, Ševrona i Ekson Mobila, čime je omogućila direktno lobiranje monopolista i krupnog kapitala.
Time se pod imenom liberalizacije trgovine i stvaranja radnih mesta, zapravo, na mala vrata uvodi monopol i realna mogućnost da ove gigantske američke korporacije samelju lokalne firme u malim pacifičkim zemljama.
Takođe, pojedini azijski komentatori upozoravaju da Kina, najmnogoljudnija zemlja sveta i druga svetska ekonomija, uopšte nije pozvana da učestvuje u ovim važnim pregovorima o budućnosti regiona čiji je ona centralni stub.
Ovi komentatori tvrde da TPP ograničava nadležnosti nacionalnih vlada i centralnih banaka i tako direktno narušava državni suverenitet, uvodeći zemlje Azije pod američku ekonomsko-političku kontrolu, sve u cilju izolacije Kine.
Oni ističu da SAD sa 320.000 vojnika u Azijskopacifičkom regionu i bazama u Australiji, na Filipinama, američkim pacifičkim ostrvima i Japanu, već poseduje izuzetno snažnu vojnoplitičku pesnicu, te da bi TPP fukcionisao kao ekonomska pesnica koja upotpunjava američku hegemoniju u regionu.
Ipak, treba uzeti u obzir da vlade zemalja istočne i jugoistočne Azije u čvršćem ekonomskom povezivanju sa SAD pored eventualne dobiti u smislu povećanja izvoza i ekonomskog rasta, vide i mogućnost za ekonomsku diversifikaciju i smanjenje svoje zavisnosti od Kine.
