Neandertalci iz ledenog doba
Jedini muzej u Srbiji koji kao deo svoje postavke ima i jednu pećinu jeste Narodni muzej u Aranđelovcu. On posetiocima pruža sliku istorije duge pet milenijuma. Malo je gradova u Evropi, pa i svetu, koji se mogu kao Aranđelovac pohvaliti da je njihova teritorija nastanjena u kontinuitetu od kamenog doba do danas.
Direktorka ovog muzeja Zorica Petrović kaže da kraj obiluje glinom, mermerom i mineralnom vodom, pa su ovde nastajala praistorijska naselja, a iz rimskog perioda na teritoriji Aranđelovca postoji 30-ak arheoloških lokaliteta na kojima su otkrivena velika poljoprivredna gazdinstva sa stambenim i skladišnim objektima.
Koji je od eksponata u zbirci muzeja najstariji?
- Najstariji sačuvani predmeti potiču iz praistorije i pronađeni su u pećini Risovača. To su trougaoni i listoliki kremeni šiljci i koštani bodeži i šila koje su izradili neandertalci. Ta pećina je drevnim lovcima i sakupljačima plodova bila stanište u periodu od pre 50.000 do pre 35.000 godina. U moćnim pećinskim naslagama istraživači su našli i hiljade fosilnih ostataka brojnih životinjskih vrsta koje su krajem ledenog doba naseljavale stepe u okolini Risovače od pećinskih medveda i lavova, stepskih nosoroga, runastih mamuta, do stepskih bizona i jelena orijaša.
Šta se sve može videti u okviru stalne postavke?
- Bogata paleontološka zbirka sa oko 10.000 fosilnih nalaza, ali i pokretna kulturna dobra sa nalazišta u okolini Aranđelovca. Izložba hronološki prati istoriju našeg kraja do polovine 20. veka, a kako seže hiljadama godina unazad, razumljivo je zašto smo je nazvali "Milenijum". U muzeju se čuva i vredna zbirka savremene keramike nastale na međunarodnoj manifestaciji Svet keramike, koja se u okviru Smotre umetnosti "Mermer i zvuci" održava od 1974. Ona danas ima preko 600 predmeta i jedna je od značajnih savremenih na Balkanu.
Šteta od poplava
Da li vaša ustanova dobija pomoć iz inostranstva?
- Većina inostranih fondova, ambasada, finansira ili sufinansira programske aktivnosti, a zahvaljujući dobroj saradnji sa matičnim ustanovama i ogromnoj pomoći Ministarstva kulture i informisanja, obezbeđena je donacija Uneskoa za saniranje štete od poplava 2014. Tako će se, nakon tri decenije postojanja Muzeja, sada prvi put investirati u objekat i obezbediti uslovi za deponovanje i prezentaciju pokretnih kulturnih dobara.
Šta se može videti u pećini Risovača?
- Pećina je nastala u dalekoj geološkoj prošlosti dejstvom voda u krečnjačkim stenama istoimenog brda. Iz toplih mineralnih voda vremenom se istaložio trakasti mermerni oniks i obilje pećinskih ukrasa najrazličitijih oblika i boja. Postavili smo figure neandertalaca u prirodnoj veličini u ulazni deo pećine, koji su oni koristili za stanovanje krajem ledenog doba. Načinjene su od poliesterske smole, predstavljaju porodicu iz starijeg kamenog doba okupljenu oko vatrišta i ilustruju trenutak iz svakodnevice risovačkih ljudi. Bili su odlični lovci koji su vladali vatrom, pravili oruđa od kamena i sahranjivali svoje mrtve. Nažalost, ostaci neandertalskih skeleta nisu otkriveni, jer su, zajedno sa najbogatijim kulturnim slojem iz zone čovekovog staništa, uništeni pri eksploataciji kamena. Duž turističke staze, u tami pećinskih šupljina, mogu se videti i figure izmrlih životinjskih vrsta, a nakon radova 2008. i 2009. ona je najsavremenije uređena pećina u Srbiji. Opremljena je led rasvetom i rukohvatima od inoksa, čime je u potpunosti zaštićena njena mikroklima. Istovremeno je potpuno bezbedna za posetioce.
Imate i zanimljiva otkrića na lokalitetu Rudnik?
- Tokom leta 2013. u saradnji sa Odeljenjem za arheologiju beogradskog Filozofskog fakulteta, počeli smo probna arheološka iskopavanja na lokalitetu Đurine ćelije u ataru sela Manojlovci i prva istraživanja prevazišla su očekivanja stručne javnosti. Otkriveni su manastirska crkva, delovi konaka, kao i deo ogradnog zida. Prepoznajući značaj otkrića Ministarstvo kulture, SO Aranđelovac i SO Topola su prošle godine sufinansirali nastavak istraživanja i rezultati nisu izostali.
Šta je pronađeno u nastavku iskopavanja?
- Otkriveni su zidovi crkve, na pojedinim mestima do visine od 2,7 m, na kojima je velikim delom očuvan živopis. Prvi podaci ukazuju da je oslikana početkom 15. veka, a da je manastir napušten u vreme Velike seobe Srba 1690. godine. Krajem ovog meseca arheološka istraživanja se nastavljaju, a kako su zidine objekata prilično očuvane, postoji mogućnost rekonstrukcije crkve, za šta je i SPC dala blagoslov.
Kako se finansijski snalazite?
- Lokalna samouprava kao osnivač predviđa sredstva za zarade i tekuće troškove, dok delatnost Muzeja većim delom finansiramo sopstvenim sredstvima. Racionalnom raspodelom novca i velikim entuzijazmom zaposlenih uspevamo da ostvarimo veći deo programskih aktivnosti. Osim Risovačom upravljamo i etno domaćinstvom Okućnica Ilije Miloševića i do sada smo, putem projekata odobrenih na konkursima, uspeli i pored teških vremena da obezbedimo sredstva resornih ministarstava i opštine i da uz dobru volju i saradnju zaposlenih, dosta toga saniramo, adaptiramo, uredimo.
Koliko ljudi godišnje poseti Narodni muzej u Aranđelovcu?
- Broj posetilaca iz godine u godinu raste, i poslednjih godina je više nego dupliran u odnosu na 2011. ili 2012. U proseku nam dođe njih između 18.000 i 25.000 godišnje, a samo tokom šest meseci ove godine pećinu je obišlo preko 13.000 posetilaca. Raste i broj stranaca i naše dijaspore, a zanimljivo je da naši ljudi iz rasejanja često ponovo dođu u društvu svojih prijatelja iz inostranstva.
Istoričar kao menadžer
Zorica Petrović je rođena 1968. godine u Užičkoj Požegi. Osnovnu i srednju školu završila je u Aranđelovcu, a diplomirala na beogradskom Filozofskom fakultetu, odsek za istoriju. Na istom fakultetu stekla je zvanje mastera 2009. godine.
U Narodnom muzeju u Aranđelovcu radi od 2000. godine, a na čelu ove ustanove je od 2012.
Udata je, ima dvoje dece.
