Metohijsko selo u kome više nema ko ni grob da iskopa
Od stotinak povratnika iz 2003. godine, u selu Novake, jedinom selu u metohijskom delu opštine Prizren, ostalo je svega nekoliko mlađih od 50 godina. Broj stanovnika u ovom, kako ga zovu meštani "otvorenom Haškom zatvoru", iz godine u godinu opada.
- Nema života, nema radosti, selo odumire, jedna po jedna kuća se gasi - kaže meštanin Jovan Krstić, navodeći da je došlo "zlo vreme, jer više nema ko ni grob da iskopa".
Selo Novake je platilo cenu zaborava. Nekih godinu-dve od povratka, na temeljima već opljačkanih i spaljenih domova, izgrađeno je 68 povratničkih kućica. Pomoć je stizala "i kapom i šakom". A onda je sve stalo.
- Kao da smo gumicom izbrisani i ostavljeni pod vedrim nebom bez ičije zaštite - objašnjava Jovan i navodi da za Novake nema budućnosti.
Spasa Andrejević, prvi čovek sela i predstavnik Srba u Kosovskoj opštini Prizren, podseća da je do 1999. godine u 90 domaćinstava živelo više od 500 Srba. I u okolnim selima Smaću i Srbici živelo je pedesetak srpskih domaćinstava. Imali su osnovnu školu sa 120 đaka, ambulantu, poštu, crkvu, tri kafane...
- Danas obnovljena škola služi kao muzej. Pošta nije u funkciji, a prodavnice i kafane su pretvorene u zgarišta. Obnova Crkve Svetog Nikole je obustavljena. Ovde život odumire - kaže Spasa.
On je ogorčen na vlasti u Srbiji, jer nisu uvažile zahtev da se otvori vrtić za jedno dete, pa se zbog toga u septembra prošle godine iselila porodica Dejković. Tako je selo Novake postalo "dom staraca", čiji "štićenici" dele prosek od 70 godina.
Stajko Pavlović ne može da ode - brine se o 90-godišnjem ocu Anđelku. Kaže da, za razliku od Albanaca koji sanjaju o odlasku na Zapad, raseljeni Novačani sanjaju o povratku u rodno selo.
- Kada bi se stvorili uslovi da se bar po jedno ili dvoje mladih vrati, selo bi oživelo. Imamo oko 200 hektara najkvalitetnijih njiva, tri traktora, priključne mašine... - priča Stajko.
Meštani nisu dozvolili da bilo koja njiva zaraste u korov, ali je problem, kažu, što ni vlasti samoproglašenog Kosova ni srpske vlasti ne žele da se u selu otvori bar jedna otkupna stanica i obezbedi plasman proizoda.
Nada tinja, a auto-put Priština - Tirana, koji se oslanja na Novake, povremeno je "rasplamsa". Novačani trenutno nemaju "priključak", ali su Turci iz susedne opštine Mamuša započeli gradnju priključne saobraćajnice, koja će Srbima, kako se nadaju, otvoriti vrata novog života i sveta.
Ipak, za opstanak u opštini, poznatijoj kao zadužbini Cara Dušana, potrebna je bar mala pomoć države Srbije.
- Ako ništa drugo, neka nas bar vrate na spisak živih državljana - kažu meštani.
