"Jug Srbije je radioaktivan"
Planina Pljačkovica nalazi se iznad samog grada Vranja i tokom ratnih sukoba 1999. godine na sami vrh dejstvovala je NATO avijacija po televizijskom predajniku u nekoliko navrata uz upotrebu municije sa osiromašenim uranijumom. Rade Vasilev, predsednik Zelene mreže Pčinjskog okruga, jedan je od najkompententnijih sagovornika o delovanju osiromašenog uranijuma na stanovništvo Vranja i opštine u celini.
On tvrdi da i danas ne postoje precizni podaci o broju ispaljenih projektila na brdo i televizijski predajnik. Prilikom čišćenja 2002. godine uklonjeno je svega pedesetak projektila, dok je ostatak (oko 1.500 prema grubim procenama) ostao na samome terenu oko televizijskog predajnika.
Napravite vodovodŠta je to što bi se moglo hitno uraditi za građane Vranja koji su ugroženi? |
Zašto planina Pljačkovica ni dan-danas nije očišćena od projektila?
- Projekat čišćenja kontaminiranog terena osiromašenim uranijumom predviđao je uklanjanje svih projektila koji su se nalazili u zemlji i prekrivanje terena vrha brda mineralom zeolit koji je u stanju da za sebe veže teške metale i ublaži hemijsko i radioaktivno zagađenje koje preti Vranju i seoskim sredinama oko njega. Nije očišćeno jer nekog očigledno nije briga za narod ovog dela Srbije.
Postoje li zvanično objavljeni podaci o osiromašenom uranijumu na Pljačkovici?
- Izveštaj Agencije za životnu sredinu Ujedinjenih nacija, koja je vršila merenja 2002. godine, nedvosmisleno ukazuje na prisutnost osiromašenog uranijuma na terenu oko televizijskog predajnika. Uzeti su uzorci tla, vazduha, vode i uzorci sa lišajeva kore drveta i mahovine. Svi imaju ogromno povećanu koncentraciju osiromašenog uranijuma.
Zašto je TV prijemnik morao da se gađa uranijumom?
- U samom izveštaju je postavljeno logično pitanje da li je televizijski predajnik morao da se gađa municijom sa osiromašenim uranijumom kada je poznato da se ovakvom municijom dejstvuje po bunkerima i oklopnim vozilima. Na samom brdu u to vreme nije bilo ni utvrđenih objekata, a ni oklopnih vozila. Ovu lokaciju NATO osoblje nije odredilo kao mesto dejstva sa osiromašenim uranijumom (izvor izveštaj UNEP-a). Zašto su to uradili, možemo samo da nagađamo.
Ima li rešenja za ovaj problem?
- Delimično rešavanje problema ili ublažavanje posledica jeste prekrivanje kontaminiranog terena zeolitom čije se nalazište nalazi na udaljenosti od oko 20 kilometara od vrha brda Pljačkovica. Nalazište minerala zeolit nalazi se u blizini sela Zlatokop.
Da li stanovništvo Vranja sve više oboleva od kancera?
- Naravno. U poslednje vreme postoji bojazan da je to direktno povezano sa zagađenjem vode i vazduha na brdu Pljačkovica. Statistika Centra za javno zdravlje grada Vranja potvrđuje da je broj obolelih svake godine sve veći i veći. Nijedna organizacija niti državne institucije ne vode statistiku vezanu za ovo područje. U javnim glasilima su se pojavljivale vesti o ispitivanju zagađenosti i da je voda navodno ispravna.
Koji je najveći problem za građane koji žive u podnožju Pljačkovice?
- Jedna od najvećih potreba građana jeste obezbeđivanje vode sa gradskog vodovoda. Gradski vodovod u naseljima u podnožju Pljačkovice je veoma star i veoma slabog kapaciteta, tako da većim delom godine stanovnici sa ovog područja koriste bunarsku vodu i vodu sa prirodnih izvora koji su blizu centra kontaminacije. Sami bunari su udaljeni oko 1.000 metara vazdušnom linijom od centra kontaminacije osiromašenim uranijumom.
Koliko građana koristi takvu vodu?
- Prema gruboj proceni između 10.000 do 15.000 stanovnika koristi bunarsku vodu koja je već najverovatnije kontaminirana osiromašenim uranijumom. Iznenađuje neodgovornost i nezainteresovanost kako lokalnih, tako i republičkih vlasti za zdravlje i živote ovako velikog broja ljudi. Jedan deo stanovnika podnožja brda Pljačkovica je u još goroj situaciji. Njihovo vodosnabdevanje potiče iz prirodnih izvora koji su na udaljenosti od oko 500 metara od samog centra kontaminacije. Iz rezervoara i izvora vodu su sproveli vodovodnim cevima do svojih kuća i koriste je za piće i svakodnevne potrebe. Prema mom istraživanju, niko i nikada nije prikupio uzorke vode iz njihovih objekata, iako su njihovi izvori vrlo blizu mestu kontaminacije.
Čuvar državne imovinex Rade Vasilev je rođen 26. avgusta 1973. godine u Surdulici. Po zanimanju je mehaničar. Vlasnik je servisa General auto u Vranju. |
Pljačkovica je delimično čišćena, to je poznato?
- Kad je vojska čistila planinu, tražila je zrna sa osiromašenim uranijumom i odvozila tanki sloj zemljišta sa tog područja na druge lokacije. Znam i da dosta okolnog stanovništva nije obavešteno o prisutnosti osiromašenog uranijuma u njihovom komšiluku. Nažalost, javna je tajna da su svi ljudi koji su bili angažovani na radovima ubrzo preminuli. Najverovatnije je neinformisanost i nedostatak odgovarajuće opreme ove ljude odveo direktno u smrt.
Tvrdite li da je Vranje u velikoj opasnosti?
- Prošlo je gotovo 15 godina kako je osiromašeni uranijum rasejan po vrhu brda Pljačkovica. On polako, ali sigurno podzemnim vodama silazi ka Vranju. Niko na to ne reaguje i ne mari. To je ono što naročito zabrinjava. Pre samo godinu dana, jedna od televizija sa nacionalnom frekvencijom se podsmevala problemu radioaktivnog zagađenja u Vranju, "Vranjanci k'o Japanci" i razgovarali su sa polupismenim ljudima koji rade na pijaci. Pitanje je zašto se sa kamerama i vozilom nisu uputili na samo mesto kontaminacije, pošto je makadamski put do samog televizijskog predajnika koji je izgradila vojska u dobrom stanju.
