O Ivanu Beku: Rešetao i mreže i naciste
Na današnji dan je 109 godina od rođenja legende srpskog i jugoslovenskog fudbala, najboljeg strelca reprezentacije na prvom Svetskom prvenstvu 1930. u Urugvaju, koji je imao buran život, a umro je u bedi.
Legendarnog centarfora javnost je bliže upoznala pre desetak godina kroz film i seriju "Montevideo, vidimo se". Retko ko zna kakav je zaista bio njegov životni put, šta je sve prošao i šta je sve preživeo, a umro je u najvećoj bedi, bez novca i porodice.
Bio je i aktivan učesnik Drugog svetskog rata kao pripadnik francuskog Pokreta otpora, a po jednoj herojskoj akciji u kojoj je učestvovao, 1967. je snimljen holivudski hit film "U orlovskom gnezdu" sa Ričardom Bartonom i Klintom Istvudom u glavnim ulogama.
U napadu sa Mošom i Tirketom
Gorostasni napadač bio je član legendarne generacije koja je na prvom Mundijalu u Urugvaju bila treća. Bek je u Montevideu predvodio napad Jugoslavije zajedno sa Blagojem - Mošom Marjanovićem i Aleksandrom Tirnanićem, a sa tri gola (jedan protiv Brazila i dva protiv Bolivije) bio je najbolji strelac reprezentacije Jugoslavije.
U to vreme je bio najplaćeniji strani fudbaler u Francuskoj, gde je branio boje Seta. Prošao je, međutim, izuzetno težak put do vrha. Počeo je da trenira tek sa 16 godina, a odmah je te 1925. priključen prvom timu BSK (Beogradski sportski klub), jednog od najpopularnijih u to vreme, kako u glavnom gradu Jugoslavije, tako i u Srbiji.
Njegov raskošni talenat je brzo došao do izražaja, a čudesna statistika koju je imao može da se uporedi sa onom kakvu sad imaju Kristijano Ronaldo ili Lionel Mesi. Odigrao je za BSK 50 utakmica i postigao čak 51 gol. Sve to od 17. do 19. godine života.
Za reprezentaciju je debitovao sa samo 18 godina, 15. maja 1927, protiv Bugarske u Sofiji (poraz 2:0). Već sledeće godine bio je deo ekipe koja je igrala na Olimpijskim igrama u Amsterdamu, a selektor Ante Pandaković ga je uvrstio u startnu postavu u jedinom meču Jugoslavije na turniru - u porazu od Portugalije (2:1).
U Set sa 19 godina
Imao je samo 19 godina kad se otisnuo u Francusku, gde je potpisao za Set. Dok je igrao u tom klubu, bio je najplaćeniji fudbaler u Francuskoj. Sa Setom je aprila 1930. osvojio Kup Francuske, pobedom u finalu protiv favorita Rasinga iz Pariza 3:1. Bek je postigao dva gola u produžetku, a štampa ga je veličala danima i tvrdila da je najbolji igrač Francuske. Samo tri meseca posle osvajanja Kupa igrao je za reprezentaciju na Svetskom prvenstvu u Urugvaju.
Po povratku iz Montevidea na kratko napušta Francusku i jednu sezonu provodi igrajući za Uraniju iz Ženeve, za koju je postigao čak 16 golova na toliko utakmica. Poslednji meč u dresu reprezentacije Jugoslavije imao je 1931. protiv Poljske u Poznanju kad je u porazu sa 6:3 bio dvostruki strelac. Za državni tim Kraljevine Jugoslavije je odigrao sedam utakmica i postigao je pet golova.
Posle susreta u Poljskoj, uzeo je francusko državljanstvo i u narednim godinama je odigrao pet utakmica za reprezentaciju te države, ali nije uspeo da se upiše u strelce. Početkom 1932. se vratio u Set, a sa tim klubom je 1934. osvojio duplu krunu u Francuskoj. Od 1935. do 1939. igra za Sent Etjen gde nastavlja da briljira. U dresu "zelenih" postigao je neverovatna 103 gola na 108 utakmica!
Sa terena u rat
Drugi svetski rat i kapitulacija Francuske, juna 1940, zatiče ga kao člana Nima u koji je stigao 1939. Za Nim je u okupiranoj i podeljenoj Francuskoj igrao do 1942. kad se potpuno povlači iz fudbala i posvećuje borbi protiv Nemaca. Još tokom 1941. aktivno se uključio u Pokret otpora u kojem je postao i komandant jednog odreda, u širem području grada Bajon, u podnožju Alpa.
U knjige i udžbenike iz Drugog svetskog rata zauvek je ušao 21. jula 1944. Predvodio je odred dobrovoljaca koji je osvojio tvrđavu Sisteron u francuskim Alpima. Sisteron su Nemci od 1942. do 1944. pretvorili u zatvor, u kom su pretežno bili Jevreji, komunisti i pripadnici Pokreta otpora.
Bek i njegovi saborci su, uz neviđenu hrabrost, ne osvrćući se na ogromne žrtve, uspeli da osvoje Sisteron i oslobode veliki broj zarobljenika. Uprkos činjenici da su Nemci kasnije u odmazdi počinili masakr u Bajonu, ubivši 50 civila, akcija Beka i njegovih drugova imala je veliki odjek u Francuskoj i dala podstrek mnogima da se uključe u završne borbe za oslobađanje države od nemačkog okupatora.
Podvig Beka i njegovih francuskih prijatelja poslužio je kao inspiracija za već pomenuti film koji je kod nas poznat po imenu "U orlovom gnezdu". Radnja filma nije ista kao stvarni događaj, jer su je scenaristi prilagodili priči o nepristupačnoj tvrđavi na jednoj planini.
U francuskim istorijskim knjigama akcija osvajanja tvrđave Sisteron zauzima veoma važno mesto, pošto je primer za herojstvo i borbu za oslobođenje.
Kao trener se nije proslavio
Po okončanju Drugog svetskog rata, Bek, tada već 36-godišnjak, nije više igrao fudbal već je pokušao kao trener, ali nije imao mnogo uspeha. Radio je sa manjim klubovima, ali ni izbliza nije bio uspešan kao u igračkim danima.
Iako je kroz njegove ruke tokom života prošlo mnogo novca, zbog Drugog svetskog rata je potpuno osiromašio, pa je počeo da se dovija i radi "sve i svašta" da bi se prehranio i preživeo. Pedesetih godina prošlog veka kratko je bio vlasnik kafanice u Setu, ali mu je i taj posao propao.
Pred smrt je bio primoran da radi teške fizičke poslove u luci, između ostalog je i svakodnevno na biciklu raznosio ribu od brodova do prodavnica i restorana. Preminuo je iznenada, na ulici, od posledica srčanog udara, 2. juna 1963. Imao je samo 53 godine.
Sahranjen je na groblju Le Pi u Setu i dugo je bio zaboravljen, i u Francuskoj i u domovini, ali zahvaljujući Draganu Bjelogrliću i njegovom filmskom serijalu o uspehu reprezentacije Jugoslavije u Urugvaju i mlađe generacije znaju ko je bio Ivica Bek - legenda za sva vremena.
Po ocu Nemac, po majci Čeh
Zanimljivo je da Bek poreklom nije bio Srbin. Njegov otac je bio sudetski Nemac, koji je odrastao u Vojvodini, tad još delu Austrougarske monarhije, a majka Čehinja. Vili i Marta su sina Ivana dobili 29. oktobra 1909. u Beogradu, u naselju Čubura. Uprkos činjenici da mu nijedan od roditelja nije bio srpske nacionalnosti, Ivica je odgajan kao pravoslavni Srbin i u kući se govorio isključivo srpski. Kad je imao sedam godina, ostao je bez oca, koji je, iako Nemac, ratovao za Srbiju u Prvom svetskom ratu, a preminuo je na Kajmakčalanu 1916. kao nadzornik-poručnik topovske baterije u vojsci Kraljevine Srbije.
Sitno dete izraslo do skoro dva metra
Ivan je nadimak Ivica dobio od majke, koja mu je tako tepala zbog sitnije građe. Paradoksalno sad zvuči da je Ivanu nadimak Ivica ostao do kraja života, iako je kasnije izrastao u "džina" pošto je bio visok čak 196 cm.
Neženja zbog neuzvraćene ljubavi
Nekoliko meseci pre selidbe iz Srbije u Francusku, 1928. Bek je proveo u Šapcu. Pojedini istorijski izvori navode da se tamo preselio da bi završio srednju školu, ali i zbog ljubavi prema jednoj devojci iz "srpskog Pariza" po imenu Ela. Bek je doživeo veliko razočaranje jer mu ona ljubav nije uzvratila, pa se, navode pojedini izvori, i zbog toga otisnuo u Francusku. Do kraja života je ostao neženja, iako je bilo mnogo žena u njegovom životu. Elu nije preboleo i zbog nje nije ni stao na "ludi kamen".
