Kako se oblačila srpska elita za vreme Turaka: Od šalvara do korseta
Modni trendovi nisu samo odraz savremenog doba, već su bili veoma važni i za političku elitu u Srbiji u 19. i 20. veku. Veliku pažnju onome što oblače posvećivale su kako dame, tako i gospoda vladajućih porodica.
Supruga kneza Aleksandra Karađorđevića, kneginja Persida, bila je poznata kao žena besprekornog stila. To je bilo vreme Prvog srpskog ustanka kada su žene nosile raskošne turske nošnje, sa šalvarama i srebrnim pojasom. Ona je materijale nabavljala iz raznih delova sveta, a slike iz tog vremena svedoče o njenom ukusu.
Već u doba Miloša Obrenovića nosile su se suknje, košulje i pregače bele boje, iskićene vunenim gajtanima. Muškarci su nosili košulju, ječermu, prsluk, kopran, čohanu dolamu, anteriju od pamučne tkanine i svileni ili pamučni pojas s pregradama za pribor za pušenje i oružje.
Supruga Milana Obrenovića, kraljica Natalija, bila je veliki ljubitelj mode. Za svaki izlazak iz dvora imala je novu haljinu. Do izgleda je držao i njen muž koji je dnevno menjao i tri četiri para rukavica, a znao je i da odabere odelo, koje kasnije ne bi nikad ni obukao. Nakon nošenja odmah bi ga bacio. Njegov otac pak ostaje upamćen po cvetnom vojvodskom odelu i čalmi oko fesa, koja je označavala slobodu odevanja, na koju su Turci nerado gledali.
Moda ustanika
Ustaničke vođe držale su do izgleda. Dugačko odelo, tzv. dolama ispod koje se nosila crna marama bili su prepoznatljive za starešine. Ispod dolame nošene su čakšire koje su bile uzane od kolena do članaka, a preko nje se opasivao pojas od svile ili vune, pa potom listovi od kože u koje su se stavljali pištolji i nož. Jakov Nenadović je nosio zeleni gunj i plavu dolamu, dok je Petar Jokić bio poznat po crvenom odelu.
Na prelazu iz treće u četvrtu deceniju 19. veka, žene počinju da nose korsete. Suknja se proširuje redovima volana i brojnim štirkanim i štepovima ojačanim podsuknjama. Haljine su do gležnjeva, a ispod ruba suknje često izviruje čipka podsuknje. Došlo je do spajanja balkanske odeće i evropskog modnog kostima i stvorio se autentičan građanski kostim.
"Parizlije" sa leptir mašnom
Jevrem Grujić pripadao je naraštaju srpskih intelektualaca "parizlija". Oni su sa obaveznom leptir-mašnom i šeširom po povratku sa studija širili ideje koje će oblikovati Srbiju.
Nošnju žena iz boljih kuća činili su fistan, marama za grudi libade, fes i tepeluk, pojas bajader, suncobrani, lepeze i rukavice... Odeća je izrađivana od svile, čoje, pamuka, baršuna, kadife i atlasa u crvenim, plavim i zelenim nijansama. Krajem 19. veka srpski građanski kostim se preobražava i uprošćava pa ostaje samo duga suknja i jednostavne košulje.
