UZELAC

Iz Australije nam piše Vera Cvijanović i pita za poreklo svog devojačkog prezimena Rođena je u Karlovcu, od oba roditelja iz Like. Otac Franjo se rodio 1902. u Rastoci, nedaleko od Gospića. U Osijeku je završila srednju školu i udala se za Srbina. Njeno pitanje glasi: "Da li su Uzelci 'prekršteni' jer zna da je to pravoslavno prezime ..."

U "Plemenskom rječniku ličko-krbavske županije", R. Grujića, 1915. je popisano 319 domaćinstava Uzelaca za koje kod M. Radeke ("Karlovačko vladičanstvo") imamo podatak da su i pravoslavni Srbi i rimokatolici, što znači prevedeni u uniju "milom ili silom". Pravoslavni slave dve slave: jedni Sv. Luku a drugi Sv. Nikolu.

Prema Grujićevom popisu najviše Uzelaca je u Breziku (Medak), Bužimu, Dnopolju (Lapac), Lipovom Polju (Kosinj), Medaku, Ondiću (Udbina), Počitelju, Pothumu (Otočac), Smiljanu, Širokoj Kuli, Vrebcu i Vrhovinama. Udbina se spominje samo sa malim brojem Uzelaca, kao i susedna mesta, ali se Rastoka ne navodi, ili se, pak, podrazumeva pod Udbinom.

U "Plemenskom rječniku", zabeleženo je i nekoliko nadimaka koje su imali Uzelci. Tako su u Vrhovinama imali nadimak "Račići" i "Kuburice", u Medaku "Pruješi" i "Beljani", u Počitelju "Kuleni", u Zalužnici "Kuburice" i u Vrepcu "Babići". Za neke od nadimaka moglo bi da se pretpostavi da su im stara prezimena, kao Račić i Babić. I jednih i drugih ima u ovim krajevima, mada u manjem broju, naročito Račića koji su u Vrhovinama (Račić-Uzelac) svi prešli na katoličanstvo.

Uzelci su se naselili u Medak, Vrebac i Gospić veoma rano iz okolnih mesta ili odavno, kao što je to slučaj sa tvrđavom Vrebac, još 1696, gde ih zatiče Glavinić koji formira austrijsku granicu i posade od srpskih naseljenika. Uzelci su sa još tridesetak porodica ovde došli od Brinja i Otočca i bili među najstarijim srpskim naseljenicima u periodu do 16. veka.

Brinje se nalazilo na sredokraći puteva, tako da nije čudo da su Srbi iz ovog kraja učestvovali u pohodima austrijske vojske i da su mnogi i primili unijatsku veru kako bi napredovali u službi ili su "prihvatili uniju s Vatikanom" na prevaru, potpisivanjem palcem na spiskovima koje nisu umeli da pročitaju.

Slično stanje je bilo i u Širokoj Kuli gde je početkom 18. veka bilo čak 17 domaćinstava Uzelaca koji su tu bili naseljeni još sa turskim osvajanjima ovih krajeva. Ovde čak postoji ili je postojalo i selo Uzelčeva Varoš naseljeno srpskim stanovništvom, ali kakva je danas, nakon ratnih dešavanja etničko-nacionalna situacija, nismo nažalost, u mogućnosti da saznamo.

I u Bosanskoj Krajini su Uzelci, kao i u Lici iz koje su se ovde naseljavali, razgranata familija gde ih je između dva rata bilo u 12 naselja sa ukupno 22 domaćinstva samo u Pounju i svi sa slavom Nikoljdan. Krajiški Uzelci su dali čuvenog generala austrijske ratne avijacije, kao i nekoliko generala u Kraljevini Jugoslaviji, ali i u SFRJ.