Čardaklija

Iz Beograda nam se obratio za pomoć g. Vlada Čardaklija pitanjem o poreklu "pravoslavnih Čardaklija". U Srbiji ih ima samo nekoliko porodica. Tri su u Aleksandrovcu Župskom, a dve u glavnom gradu.

Oni su potomci viđenih Srba sa kraja 18. i početka 19. veka, Jovana i Petra Čardaklije koji su bili među najbližim Karađorđevim saradnicima u Prvom srpskom ustanku. Njihova imena nose i dva čitaočeva strica.

Od trećeg strica, pokojnog Dragana, on je čuo da su se Čardaklije doselile u Srbiju pred sam ustanak iz Bosne. Petar je umro 1808. godine i, kao član Praviteljstvujuščeg sovjeta srbskog i ustanički diplomata, sahranjen je ispred stare Saborne crkve u Beogradu.

Inače, ploča nad njegovim grobom, naručena iz Pešte, sa uklesanim pohvalnim Dositejevim stihovima, izgubljena je kad je ova crkva srušena 1836. godine. Krsna slava Čardaklija je Sv. Stefan, 9. januara. Među srpskim prezimenima u Bosni, prema šematizmu Dabro-bosanske arhidijeceze Srpsko-pravoslavne crkve za 1882. godinu, Čardaklije su, sa slavom arhiđakon Stefan ili sveti Stefan Prvomučenik, zabeležene u Starom Majdanu, kod Sanskog Mosta, dok svetog Panteliju slave oni u Palanci, takođe kod Sanskog Mosta, koji su svom prezimenu dodali "ić" pa su sada Čardaklić.

Čardaklije u Petrovcu slave, međutim, Đurđevdan, a Čardaklići kod Tešnja svetog Simeona Bogoprimca. Našem čitaocu je poznato da među njegovim prezimenjacima ima dosta muslimana, kao i da "ima Čardaklija masona". Zatim, Čardaklija ili Čardaklića nije nikad bilo na prostoru današnje Hrvatske, i čitave nekadašnje Vojne granice, današnje Vojvodine i Hercegovine, a u Crnoj Gori su zabeleženi jedino u Bistrici kod Bijelog Polja i, kao Čardak (!) u Boljanićima kod Plevalja.

Prema podacima sa interneta, Čardaklije u Pljevljima su muslimani. Sve nas to, i podaci o poreklu, novo prezime i razne krsne slave, kao i velika pokretljivost i odsustvo u nekim oblastima, čvrsto uverava da je familija pravoslavnih Čardaklija poreklom od južnog, starosrpskog stanovništva, a da su se neke njene porodice samo privremeno zadržale u Bosni.

U osnovi prezimena Čardaklija koje je nastalo od nadimka, nesumnjivo je turcizam iz persijskog jezika. "Čardak" označava lepu kuću, uglavnom dvospratnicu, dvorac ili letnjikovac na lučno spojenim stubovima. Izvedena reč "čardaklija" ima nekoliko značenja: velika soba na spratu sa lepim vidikom, vrsta loze i grožđa, i turski graničar koji je bio smešten u kuli, čardaku.

To, opet, ukazuje, da Čardaklije, čak i iste vere, nisu istog porekla. Inače, slava Sveti Stefan je postojala i u staroj srpskoj državi, a tek od pre petnaestak godina je državna slava Republike Srpske.