TOLJ

Aleksandra Tolj, do Dejtonskog sporazuma 1995. žitelj Sarajeva, gde je njena porodica - slave Đurđevdan - živela oko 200 godina, svojski se potrudila da otkrije korene familije.

Budući da je u blizini živela druga porodica Tolj, sa slavom Sv. Luka, moguća verzija porekla je da su u pitanju potomci dva brata koji su se naselili jedan blizu drugog, ali su se vremenom razrodili.

Postoji i priča da potiču iz Stare Srbije, sa prostora današnje Makedonije, još iz vremena nemanjićke države, a treća verzija je da su potomci od crnogorskog kneza Toljena, što potkrepljuje mesto Tolj u Crnoj Gori. Otkrila je da reč tolj znači graničar, čovek koji živi na granici, kao i da ima dosta Hrvata s prezimenom Tolj, čiji je predak bio neki oficir Tolimir.

Porodice s prezimenima Tolj i Tolja su, vrlo verovatno istog korena, starinom iz bliže okoline Bileće, a to što su Tolji većinom Hrvati može se objasniti pokatoličavanjem ko zna u kojem periodu - prvo su postali katolici, pa posle i Hrvati.

Đ. Janjatović je zabeležio da u Bosni, Tolji, pravoslavni Srbi, osim Đurđevdana slave i Aranđelovdan, ali ne i Sv. Luku. Ove slave nema ni u porodicama Tolimira, verovatno drugog porekla. Postoje i Tolići od kojih jedna grana slavi, kao Aleksandrine Tolje, Sv. Georgija, a druga Sv. Nikolu.

Kad smo kod Tolića, u Crnoj Gori nismo našli ni jedan toponim, znači ni mesto Tolj, ali smo kod J. Erdeljanovića našli seoce Tolići/Toljići u plemenu Pješivci. Takođe, tragom pretpostavke o potomcima crnogorskog kneza Toljena, ustanovili smo da takvog nije bilo, odnosno nismo uspeli da nađemo neki podatak o njegovom postojanju. Ali se zna da je zahumski veliki knez Miroslav, brat - po nekima samo rođak - velikog župana Nemanje, imao i sina Toljena i praunuka istog imena.

R. Milićević u "Hercegovačkim prezimenima" smatra da familije s prezimenom Toholj mogu da vode poreklo s južne obale Ohridskog jezera, dakle iz današnje Grčke, dok J. Dedijer uopšte ne spominje oblik Toholj kao svojevrsni turcizam, već samo prezime Aleksandrine porodice - Tolj.

Za tolj, a ni toholj, nismo našli nikakvu vezu sa granicom i graničarem, ni u romanskin, ni u grčkim, a ni u šiptarskim izrazima. U "Rečniku ličnih imena kod Srba" Milica Grković navodi imena Tol, Tola, Tolak, Tolan, Tolen, Tolimir, kao i Tolj, Toljak i Toljan - sva izvedena od Todor, posrbljenog grčkog Teodorosa - božji dar iliti Božidar.

A zna se da je u prošlosti bilo doseljavanja i sa Peloponeza, preko Stare Srbije/Makedonije, kao i iz severnijih grčkih krajeva, što znači da ti daleki koreni porodice Tolj ne mogu biti isključeni.