Janković

Veliki pozdrav za ljude koji pomažu! Tako poručuje g. Dimitrije Janković, iz sela Donja Budriga kod Gnjilana, navodeći svoje pretke unazad - od sebe, preko Trajana, Svetislava i Milana, do Janka. Za Janka - po kome je nastalo prezime familije koja slavi Sv. Petku, koja je i seoska slava i koju slave svi ostali Jankovići u selu - kaže da su ga ubili Turci kod mesta Jaruge, na obali Binačke Morave. Deda Sveta je pričao da su ranije bili Savići, doseljeni od Prizrena, dok su po drugom kazivanju starosedeoci, s prvobitnim prezimenom Janjić. Zna se, uostalom, piše g. Dimitrije, da su Jankoviće oduvek zvali Janjići ili Jankovi. Uz srdačan poziv u goste, pita: odakle zapravo potiče njegova familija. Zahvaljujemo, s radošću, jer bismo voleli da posle 20 godina ponovo dođemo u Metohiju i na Kosovo, kao i na njegov obod ka Skopskoj crnoj gori, gde se Budrige, zapravo nalaze.

Selo Donja Budriga je, sa sadašnjom Gornjom Budrigom, bilo deo sela Budrezi u doba nemanjićke Srbije i - kako zapisuju hronike - u vreme cara Dušana bilo gusto naseljeno mesto. Prema istraživanjima ovog kraja 30-ih godina 20. veka, imalo je urušenu crkvu Sv. Petke, što govori i o velikoj starosti ove građevine.

Postoji i podatak o privremenim stanovima stočara Srba-Ašana koji su se od Mitrovdana do Đurđevdana okupljali oko Budrige. Sve do posle Berlinskog kongresa, 1878. godine, kada su bile uspostavljene nove granice, zatvorene za stočare u njihovim sezonskim kretanjima.

A od druge polovine 19. veka počinje jače naseljavanje šiptarskog življa koji posle odlaska Turaka napušta oslobođene delova jugoistočne Srbije. Usledilo je i seljakanje čivčija, zavisnih seljaka, unutar tih krajeva, ali i prisilno poislamljemih i ugnjetavanih srpskih porodica, na primer, Veseljovića i Kurdijovića iz Budrige.

Donja Budriga, u ravnici pored Cernićke reke, od nastanka je bila isključivo srpsko naselje, o čemu govore nazivi, jer je do polovine 20. veka, celokupna njegova toponomastika bila na srpskom jeziku. U selu je, pored Srba, bilo i Cigana i Arbanasa muslimana, tzv. muhadžira, povratnika iz oslobođenih krajeva Srbije.

U vreme istraživanja, oko 1930. godine, u selu je evidentirano samo pet domaćinstava Janjića, sa slavom Sv. Petka, s napomenom da su starinačka familija.

U selima oko Donje Budrige, Jankovići postoje jedino u Vitini - dva domaćinstva sa slavom Sv. Nikola, poreklom od Šaljana - doseljeni 1924. godine iz Velike, kod Andrijevice, i u Vlaštici, u podnožju Skopske crne gore, Karadaga, doseljeni 1914. godine iz Binovca, kod surduličke Masurice. Slave Aranđelovdan.

U monografiji Atanasija Uroševića "Kosovo", Jankovići su zabeleženi u Batusima - tri kuće, slava Sv. Petka, doseljeni početkom 19. veka iz Kosina, naselja između druma Uroševac-Štimlje i železničke pruge Priština-Skoplje.

Ima ih, sa drugim slavama, kao kolonista, u Velikoj Reci i Gornjem Svračku, kod Vučitrna, u Kruševcu, selu na pruzi Kosovo Polje-Obilić, kao i u Varoši, selu kod Uroševca.

Smatramo da su Jankovići familije g. Dimitrija svakako starosedeoci na Kosovu - u Gornjoj ili Binačkoj Moravi, koji su svoja ognjišta napuštali pod pritiskom ili se, eventualno, lokalno selili u vreme velikih prodora Arbanasa sa planina koji su zaposedali srpske prostore ispražnjene u procesu Velike seobe.

Linija kretanja Jankovića od Batusa i od Kosina prema šarskoj župi Sirinić i Skopskoj crnoj gori pokazuje da su se čuvali od islamizacije ili fizičkog uništenja. Iz Sirinića, stanovništvo se ponajviše iseljavalo u okolinu Gornje Nerodimlje i Štimlja, što se vidi iz podataka o obrnutom procesu u 19. i 20. veka, kada se nekadašnje izbeglice vraćaju na svoja stara ognjišta.

Ovome u prilog idu i Jankovići koje smo pronašli u okolini Kičeva, u središnjem delu zapadne Makedonije, koji slave Sv. Nikolu i Sv. Petku, poglavito naseljeni sa Kosova, preko Šar planine, koja za stočare nikada nije bila neprelazna prepreka.

U Skopskoj crnoj gori, u selu Pobužju, bili su, još sredinom 20. veka, Jankovići ili Jankovi - oba oblika su ravnopravno korišćena - u 14 kuća, sa slavom Sv. Petka, naseljeni dva veka ranije. Tako je istraživačma kazivao izvesni Dimo, takođe Janković/Jankov, sa slavom Đurđic, u to vreme 80-ogodišnjak, koji je sa četiri sina, Trajanom, Stankom, Jankom i Mladenom, živeo u selu Čučer u istoj oblasti.

Na kraju da razjasnimo i pojedinost koju je g. Dimitrije otkrio u knjizi "Gornji Izmornik" - da Jankovići postoje od davnina, da su bili Janjići i da se njihovo selo pod nazivom Budrezi pominje i u doba kneza Lazara. To je monografija "Gornja Morava i Izmornik" A. Uroševića, a Budriga je - kao što smo rekli - zabeležena još ranije, u vreme cara Dušana.