Prvi Mondijal u Montevideu

Tridesetih godina prošlog veka ceo Beograd, i staro i mlado, pevušio je pesmicu "Montevideo, bog te video". Stihovi i muzika, onako na brzinu sklepani, odavno su zaboravljeni, ali ne i istinske zvezde srpskog fudbala kojima su posvećeni.

Do tada u svetu malo poznati momci sa prigradskih poljana u leto 1930. godine zapalili su stadione u Montevideu, prestonici Urugvaja, na prvom Svetskom prvenstvu u fudbalu.

Stižu i srpski Francuzi

Dr Mihajlo Andrejević, tada najvažniji čovek domaćeg fudbala, a decenijama jedan od uglednih zvaničnika FIFA, posle bojkota Hrvata našao se u nebranom grožđu. Na prvi svetski šampionat moralo se bez fudbalera iz Splita i Hrvata, koji su važili za najbolje. Znalo se da bi reprezentacija bila nepobediva da su im se pridružili i Hitrec, Kunst, Velfi, Lemešić, Benčić, Živković. Sa saveznim kapitenom, arhitektom Boškom Simonovićem i nekadašnjim golmanom iz Šida, odlučio je: u Montevideo idu fudbaleri BSK, BASK i Jugoslavije koji će biti pojačani starim asovima, Branislavom Sekulićem, Ivanom Bekom i Ljubišom Stefanovićem, tada igračima u francuskim klubovima.

Posle ravno osam decenija, pesmica je zaživela, i to u naslovu igranog filma kojim se Srbija odužuje svojim čarobnjacima sa loptom. Neki su, poput Blagoja - Moše Marjanovića i Aleksandra Tirnanića Tirketa posle odmeravanja snaga sa favoritima planete postali idoli cele Jugoslavije.

Mnogo decenija potom, ostali su znamenite ličnosti u međunarodnom sportu.

A priča počinje mnogo ranije. Još od dolaska prve kožne lopte, dugo se najbolji fudbal u Kraljevini Jugoslaviji igrao u Splitu i Zagrebu.

Najpoznatiji klubovi postali su splitski Hajduk i zagrebački HAŠK, Građanski i Konkordija. U tim pionirskim godinama, niko se nije bunio i što je prvo profesionalno sedište fudbala otvoreno u Zagrebu, pod imenom Nogometni Savez Jugoslavije.

Do prelomne 1929. godine, selektori reprezentacije su obično birali igrače iz pomenutih hrvatskih klubova. U međuvremenu su i u Beogradu značajno napredovali, pre svega u unutrašnjoj organizaciji timova i stručnosti trenera, pa su i srpski klubovi mogli da se ponesu sa protivnicima iz Hrvatske.

Kako je raslo rivalstvo, tako su i beogradski fudbalski zvaničnici na skupštini NSJ krajem 1929. predložili da se Savez iz Zagreba preseli u prestonicu Kraljevine. Većina klubova se složila, jer je bilo jasno da će fudbal tako brže napredovati, i to na sve važnijem, međunarodnom planu. Organizacija je preimenovana u Fudbalski Savez Jugoslavije.

Nešto malo pre toga, tačnije, 26. maja 1928. Svetska fudbalska federacija (FIFA) odlučila je da domaćin prvog međunarodnog prvenstva bude Urugvaj. Odluka je bila očekivana, pošto je ova južnoamerička država bila olimpijski šampion, a i zgodno se namestilo da je na godinu održavanja takmičenja, 1930, slavila vek nezavisnosti.

Mudri selektor

Selektor Boško Simonović je mudro odlučio da kostur reprezentacije budu igrači iz beogradskog BSK, koji je tada važio za najuigraniji tim u Jugoslaviji, jer su njegovi fudbaleri dugo već igrali zajedno i zato bili vrlo jedinstveni na terenu. Na putovanje do Urugvaja krenuli su sledeći igrači: Milorad Arsenijević, Milutin Ivković, Blagoje Marjanović, Dragan Mihajlović, Dragutin Najdanović, Milan Stojanović, Aleksandar Tirnanić, Dragomir Tošić i Đorđe Vujadinović iz BSK, Momčilo Đokić, Branislav Hrnjiček i Teofil Spasojević iz Jugoslavije, Milovan Jakšić iz BASK, i trojica "Francuza". Sa njima je krenuo selektor i još samo dvojica rukovodilaca Saveza.

Za prvi Mondijal sastavljen je i spisak timova. Kvalifikacije se nisu igrale, nego je bilo dovoljno članstvo u FIFA, što je odmah izbacilo iz igre četiri britanske reprezentacije, koje tada nisu bile članovi. Međutim, mnogi evropski savezi su sami odbili da učestvuju, smatrajući da će ih nekoliko nedelja putovanja brodom do Urugvaja suviše iscrpsti i staviti ih u neravnopravan položaj sa klubovima iz Amerike.

Evropu su tako predstavljale samo Francuska, Belgija, Rumunija i Kraljevina Jugoslavija. Ostalih devet reprezentacija je došlo sa američkog kontinenta, pa ih je ukupno bilo svega 13. Žil Rime, predsednik FIFA, i urugvajska vlada su odlučili da prekookeanskim učesnicima pokriju deo troškova.

Za jugoslovenski fudbal bila je to dragocena prilika da se pokaže i van granica domovine i da promoviše samu zemlju. To nisu razumeli hrvatski nogometni moguli.

Klubovi Građanski, HAŠK, Konkordija i Hajduk su zabranili svojim fudbalerima da igraju na Svetskom prvenstvu u Urugvaju. Kako se ispostavilo, njima je bilo važnije domaće prvenstvo nego šampionat sveta.

Tako su reprezentaciju Jugoslavije sačinjavali isključivo srpski fudbaleri, njih 16 iz Beograda i jedan Novosađanin.