Zagonetna smrt patrijarha Lukijana
Nema mnogo istorijskih ličnosti koje svojim životom, i naročito svojim tajanstvenim nestankom, na tako ubedljiv način svedoče o sumraku velikog Austrougarskog carstva, kao što je to slučaj sa Lukijanom Bogdanovićem, poslednjim arhiepiskopom karlovačkim, mitropolitom i patrijarhom srpskim.
Iako je život ovog patrijarha slabo poznat u širim krugovima našeg društva i danas su vidljivi tragovi njegovog pastirskog delovanja. Ipak, najznačajniji trenutak njegovog života možda je upravo bio njegov strašan kraj, nakon koga se, dostojno ispunivši viševekovni zadatak, ugasila Karlovačka mitropolija.
Naime, u leto 1913. godine, umorni patrijarh Lukijan (svetovno ime Lazar) odlazi na lečenje u Joakimovu banju, blizu Karlsbada, odakle je produžio na dvonedeljni boravak u Badgaštajn. Na put je krenuo, kako je to zabeležio arhiđakon Irinej Ćirić, budući bački episkop, veoma raspoložen, a kako su to običaji nalagali, do železničke stanice su ga ispratili pridvorni monasi.
Treba napomenuti da je u ondašnjoj javnosti, inače, pridvornim kaluđerima veoma zamerano što dozvoljavaju da patrijarh putuje bez pratnje koja bi priličila njegovom visokom dostojanstvu. Pod pritiskom javnosti, pridvorni monasi upozoravali su patrijarha više puta na ovakva negodovanja, čak je i on sam, uprkos tome što je upravo voleo da putuje bez raskoši i nekog velikog ceremonijala, razmišljao da zaduži jednog privatnog sekretara koji bi ga pratio na putovanjima.
Međutim, do trenutka njegovog odlaska u Karlsbad ovaj plan nije ostvaren, tako da je i ovom prilikom putovao bez pratnje.
Prepoznatljivi inicijali
Izuzev patrijarhovog lošeg raspoloženja, primećenog u jednom delu puta, okolnosti njegovog boravka u romantičnom Badgaštajnu bile su uobičajene, kad je, iznenada, u sedište Karlovačke mitropolije stigla vest da je njihov arhipastir netragom nestao u popodnevnim časovima, u ponedeljak, 1. septembra. Navodno, uprkos tome što su ga poznanici odvraćali, patrijarh je, po lošem vremenu, krenuo u šetnju po obližnjoj planini, iz koje se te večeri nije vratio. Kad se ni u utorak nije pojavio, mesna žandarmerija počela je da ga traži.
Patrijaršijski sekretar dr Laza Sekulić još istog jutra kad je primio telegram badgaštajnskog gradonačelnika, uznemirujuće vesti preneo je najstarijem, pakračkom episkopu Mironu, zatim predsedniku ugarske vlade i patrijarhovom bratu, dr Milošu Bogdanoviću.
Zajedno s episkopima vikarnim i bačkim, vladika Miron je zamolio budimskog vladiku Georgija Zubkovića da u pratnji dvorskih monaha, protosinđela Vikentija Vujića i arhiđakona Irineja Ćirića, otputuje u Badgaštajn, s ciljem da na tamošnje vlasti izvrši pritisak koji bi ih dodatno podstakao na potragu za nestalim patrijarhom. Episkopat je, takođe, odlučio da potragu podrži molitvom „...da Gospod, sercevjedec, otkrije Crkvi, da li je Njegova Svetost živ ili mrtav.”
Već prve subote nakon patrijarhovog nestanka, u reci Ahe nađeni su prvi tragovi koji su sumorno upućivali na mesto gde se, najverovatnije, nalazi njegovo beživotno telo. Najpre je nađeno parče donjeg rublja, a potom i deo košulje, s jezičkom na kome su, latiničnim slovima, bili ispisani inicijali Lukijana Bogdanovića.
Oni su savršeno odgovarali svim drugim, izvezenim na ostalim košuljama nađenim u patrijarhovoj sobi. Isto tako i materijal, kao i ime proizvođača na nađenom komadu, bili su istovetni ostalim patrijarhovim košuljama.
|
Žrtva atentata
Posle sahrane patrijarha Lukijana u novembru, počele su da kolaju najmaštovitije glasine koje su, na različite načine, objašnjavale patrijarhovu smrt. Po jednoj od njih, patrijarh je bio žrtva atentata, izvršenog po želji ugarske vlade, dok je po drugoj pomračenog uma gotovo nesvesno upao u potok. Mnogo se šaputalo i o tajanstvenoj duševnoj bolesti koja je mučila nesrećnog Lukijana. Još pre nego što je nađeno njegovo beživotno telo, u mađarskoj štampi pojavio se napis pod naslovom „Patrijarh Bogdanović ubijen (??)”, u kome je, uz ogradu da „pouzdanih vesti još nema”, pisano kako je „patrijarh Lukijan Bogdanović pao kao žrtva južnoslovenske zavere” i da su ga „zaverenici napali i ubili”. I Pavle Joanović, državni sekretar ugarskog premijera grofa Ištvana Tise, uporno je tvrdio kako su patrijarha u stvari ubili srpski zaverenici, čiju su strasnu mržnju prema ovom mučeniku potpaljivali novosadski listovi „Zastava” i „Branik”. |
Nedugo potom, nađeni su i drugi delovi odeće, nažalost veoma oštećeni, tako da su se mnogo teže mogli povezati a nestalim stradalnikom. Kako su svi dokazi upućivali na korito reke Ahe, ono je svakodnevno, od jutra do mraka, pretraživano. Čak je određena i nagrada od 1000 kruna onome ko prvi nađe patrijarhovo telo.
Kad su izmoreni žandarmi obustavili potragu, dr Emil Vasiljević, šurak patrijarhovog brata, nastavio je, uz pomoć još dvojice ljudi, da stopu po stopu gazi mulj potoka, kako bi našao ostatke svog prijatelja i rođaka. Konačno, kad je krajem oktobra reka opala, Vasiljević je u blizini železničke stanice Klamštajna, tridesetak kilometara od pretpostavljenog mesta nesreće, našao patrijarhov leš.
Arhiđakon Irinej Ćirić zapisao je da se „telo zaustavilo i savilo oko drvenog stuba jednog mosta, a bilo je tako pokriveno okamenjenim peskom da je izgledalo kao kamen, te ljudi u prvi mah nisu hteli ni da ga dižu i učinili su to tek na navaljivanje žandarmerijskog stražara”.
Nakon što je stigla komisija, posebno sastavljena kako bi izvršila obdukciju, kovčeg s patrijarhovim ostacima prenesen je do zida tamošnje kapele gde je, u prisustvu sveštenih lica, otvoren. Komisija je utvrdila identitet tela još pre nego što je u Dorf Gaštajn doputovala delegacija Karlovačke mitropolije.
Identitet je utvrđen na osnovu popravljenih zuba u očuvanoj vilici, kao i jednog zuba na kome je nađena zlatna kruna, za koje je utvrđeno da su radovi patrijarhovog zubara dr Vajna iz Budimpešte.
Drugi dokaz da je reč upravo o telu Lukijana Bogdanovića pružio je njegov obućar Dušan Brkić iz Sremskih Karlovaca koji je telegramom poslao mere patrijarhove noge. Inače, na cipeli nađenoj na njegovoj nozi jasno se mogla pročitati Brkićeva firma. Isto tako i patrijarhov krojač je komisiji poslao njegove mere, koje su u potpunosti odgovarale telu nađenom u reci Ahe.
Pored ovih dokaza, arhiđakon Irinej posvedočio je da svi oni koji su patrijarha dobro poznavali, mogu „s najvećom pouzdanošću potvrditi identitet”. Na osnovu svega, sudska komisija zaključila je da je „identitet potpuno utvrđen”.
