Kralju Dragutinu Beograd u miraz
Na upražnjenom kraljevskom prestolu posle Stefana Prvovenčanog smenjivala su se od 1227. godine sva trojica njegovih sinova, da bi onaj treći, koji je i najduže vladao, bio i najuspešniji.
Kralju Radoslavu, koji je vladao od 1227. do 1234. godine, čija je mati bila vizantijska princeza, baš kao što je od tog roda bila i njegova supruga, glavni oslonac predstavljao je vizantijski car Teodor Prvi Andel.
Ovaj srpski kralj se toliko oslanjao na Vizantince da se nije ni potpisivao svojim porodičnim prezimenom, nego majčinim Duka. I njegovo oslanjanje na Ohridsku, grčku arhiepiskopiju, neprijateljsku naspram osamostaljene srpske, podsticalo je nezadovoljstvo zbog kojeg je najzad i zbačen s vlasti.
Kralj Vladislav, koji ga je nasledio, za nepunu deceniju vladavine (1234-1243) pokazao se uspešnim vladarom. I on je, kao i njegov deda Stefan Nemanja, morao da se bori na suzbijanju bogumilske jeresi.
Bio je odlučan u borbi i protiv hrvatskog hercega Kolomana, jer je granicu pravoslavlja sačuvao na reci Cetini.
Njegova vojska uspešno se suprotstavila i najezdi Mongola. On je zaslužan i za to što su iz Trnova, gde je umro i prvobitno bio sahranjen njegov stric Sveti Sava, prenete njegove svete mošti i sahranjene u Mileševi.
|
Stefan Dečanski
Stefan Dečanski
Nasledivši oca, kralja Milutina, decenija vladavine Stefana Dečanskog od 1321. do 1331. obeležena je mučeništvom. Otac ga je oslepeo onda kada je posegao za njegovom vlašću, a sin ga je zbacio s prestola i umorio.
Tokom svoje vladavine odlikovao se kao spretan diplomata, ali i kao mudar i preduzimljiv vojskovođa. U poznatoj bici protiv Bugara na Velbuždu 1330. odneo je blistavu pobedu, u kojoj se ratnički, ipak, najviše istakao njegov sin Dušan. Biograf Stefana Dečanskog Grigorije Camblak kaže da je "zadavljen od vlastele" 1331. godine, hoteći tako da pred istorijom odbrani njegovog naslednika, budućeg kralja pa cara Dušana. Sahranjen je i počiva u svojoj zadužbini u manastiru Visoki Dečani. |
Treći sin prvovenčanog srpskog kralja Uroš Prvi nasledio je presto 1243. i vladao do 1276. godine, daleko uspešnije od prethodnika, svoje braće. Ojačao je Srbiju, unapredio rudarstvo.
Uz pomoć Sasa, izbeglih rudara koje je prihvatio, kovao je i svoj novac. Što ratovanjem, što diplomatijom, uspeo je da proširi državu prema jugu i prema severu.
Bio je oženjen Jelenom Anžujskom, kojoj je, za ljubav, i načinio Dolinu jorgovana, kako kaže predanje. Sa njome je izrodio sinove Dragutina i Milutina. Zbog sukoba sa starijim sinom Dragutinom napušta presto i zamonašuje se. Umro je 1277. godine i sahranjen je u svojoj zadužbini Sopoćanima.
|
Milutinovo zlatno doba
Srpski kralj Milutin
Vladavinom kralja Milutina započet je zlatni vek srpske srednjovekovne države. Procvat države možda je najbolje oličen u činjenici da je za trideset i devet godina vladavine od 1282. do 1321. godine sagradio tačno četrdeset velelepnih zadužbina. Ta četrdeseta bila bi Gračanica na Kosovu, a pre toga je podigao i Bogorodicu LJevišku u Prizrenu, i crkvu u Starom Nagoričanu, i Banjsku... Glavna crkva u Hilandaru na Svetoj gori opet je Milutinova, a gradio ih je i u Bugarskoj, u Solunu, pa sve do Jerusalima i Sinaja. I kao što je gradio onoliko koliko nije nijedan Nemanjić pre njega, tako se i ženio, kao što nije niko pre njega - čak četiri puta, a lik njegove četrte supruge, vizantijske princeze Simonide, ovekovečen je u Gračanici. Umro je 1321. godine i sahranjen je u svojoj zadužbini manastiru Banjska. Pred najezdom Turaka njegove mošti su sklonjene u Sofiju, u crkvu koja po njemu nosi ime Sveti kralj, gde su i danas. |
Vladavina kralja Dragutina od 1276. do 1282. godine bila je u znaku nasilnog dolaska na presto uz pomoć strane, ugarske vojske.
Ako je i u tom zlu bilo nekog dobra, onda je ono u tome što je kao ugarski zet, oženjen princezom Katilinom, dobio kao miraz Beograd, od kojeg je kao prvi raški vladar načinio prestonicu, zatim Podunavlje do Golupca, ali i Mačvu, delove Bosne, pa i Srem, zbog čega je nazivan i sremskim kraljem.
Svakako mu je zasluga što je na tim teritorijama učvršćivao pravoslavlje. Obeležio je svoju vladavinu podizanjem mnogobrojnih zadužbina, počev od Crkve svetog Ahilija kod Arilja, pa do onih u Tuzli i Banjaluci. Veruje se da je bio ktitor i nekim fruškogorskim manastirima.
Posle jednog poraza od Vizantije, a zatim nesrećnog pada s konja i teškog preloma noge, što je shvatio kao Božju kaznu, odrekao se prestola u korist mlađeg brata Milutina. Pred kraj života i on se zamonašio. Umro je 1216. godine, a sahranjen u zadužbini Sveti Đurađ u Rasu.
