BARTULOV

G. Siniša Bartulov, iz sela Plavna u opštini Bač, u Bačkoj, kaže da su njegovi Bartulovi "poreklom Hrvati, Šokci", doseljeni u krajeve Podunavlja, ali ne navodi kada. Dodaje da su neke porodice prezime promenile u Bartolović, Bartolov i Bartulović, ali je uveren da su sve "od istog plemena".

U Hercegovini, Bartulovići su nekada bili nastanjeni u Trebimlji, u Popovom polju, prvi put zabeleženi 1708. godine, na primer - kako stoji u arhivskim dokumentima - udaja Kate, ćerke Đure Bartulovića. Izgleda da u ovoj porodici više nije bilo muških potomaka i da je imanje Bartulovića pripalo nekom drugom, kao nasleđe. Danas, Bartulovića ima u Mostaru.

Svi spominjani Bartulovići su bili katolici. Zabeleženi su i kao stanovnici Dubrovnika, doseljeni 1920. godine iz Blata kod Omiša.

Među prezimenima u Hrvatskoj, pred ratove na prostorima bivše SFRJ, pored prezimena Bartolović i Bartulović, Bartolov i Bartulov, zabeležena su i Bartolo i Bartolić, Bartolj i Bartoljić, Bartonj i Bartonjić, te Bartole, Bartoli, Bartoloti Bartolac. Oblik Bartol najčešće se sreće oko Zlatara, Krapine i Zagreba. Porodica Bartola ima oko Šibenika, Rijeke i Zagreba, a Bartolić u Bartolićima kod Buzeta, ko Karlovca, Našica i Orahovice, a najviše u Donjem Mihaljevcu, kod Preloga, i oko Pazina.

Prezime Bartolov postoji jedino oko Belog Manastira - u Duboševici, Luču, Topolju i Torjancima. Bartolovića, u većem broju, ima u Alilovcima kod Slavonske Požege i u Bartolovićima kod Ogulina, u Koški kod Našica, u Donjem Varošu i Rešetarima kod Nove Gradiške, Donjoj Stubici, Orahovici, Vinkovcima, Osijeku, Dvoru, Vukovaru. Bartulice su oko Splita, Omiša i Rijeke, a Bartulići - po Istri, ali i u severnoj Hrvatskoj i Slavoniji.

Bartulovića ima najviše u Blatu na Cetini, kod Splita, u Blacu kod Metkovića, Gracu i Gornjim Brelama kod Makarske, zatim oko Splita - u Kaštel-Sućurcu, Kreševu, Kučiću, kao i na Hvaru i Korčuli.

Prema J. Erdeljanoviću, Bartulovići su, kao Bunjevci, u Subotici živeli još 1779. godine.

Ipak, ne bismo - kao što veruje g. Siniša - zaključili da su sve ove porodice istog korena. Budući da se prostiru na velikom prostoru, pre će biti da je u osnovi svih prezimena ime aramejskog porekla, u istočnom hrišćanstvu popularno kao Vartolomej, a u zapadnom Bartolomej.

Što se, pak, tiče uverenja g. Siniše da su njegovi "poreklom Hrvati Šokci", iz posebnog objašnjenja u antrfileu se da videti da je etničko poreklo Šokaca složenije i naučno nedovoljno razjašnjeno. Nacionalno opredeljenje je nešto sasvim drugo i, na kraju - lični izbor. O daljem poreklu Bartulovih za sada ne bismo mogli da se izjasnimo, pa to ostavljamo za novo istraživanje i temeljniji zaključak.

Misterija Šokci

Šokci, stanovništvo pet naselja zapadne Bačke - u Srbiji ih sada ima još oko 2.000, prema više od 20.000 u 19. veku, a ima ih u Slavoniji i Mađarske - čine specifičnu etnografsku grupu srpskog etničkog porekla.

Šokci su zadržali izvorni ikavski izgovor štokavskog dijalekta koji se uobličio u središnjoj Bosni još od 14. veka. Nije isključeno ni da su tada, u svom prvobitnom zavičaju, bili pristalice tzv. bosanske crkve, odnosno "krstjani", da bi u 15. i 16. veku bili pokatoličeni, kako u Bosni, tako i u Slavoniji - u kojoj su se ukorenili po prelasku Save - kao i u Hercegovini, Dalmaciji i na ostrvima.

Priličan broj je ipak ostao i u Bosni i dugo su, sve do najnovijeg vremena, bili su jedini katolici koji su odoleli pritiscima i odbijali da se smatraju Hrvatima, o čemu je pisao i fra-Ivan Frano Jukić sredinom 19. veka. A Matija Antun Reljković je, krajem 18. veka, u svom "Satiru" pevao o Šokcima iz Slavonije.

Prema nekim tumačenjima ime su nasledili po ilirskom plemenu Sukci, koji su i prethodili Šokcima, a sami su ime dobili po planini Sukus, da bi ga stari Sloveni doneli i na prostor leve obale Save.