Kad je Srbin bio vuk
Pokušavamo da od zaborava otrgnemo nazive i značenje raznih verovanja, predmeta i ljudskog ponašanja iz srpske starine.
Živo i jako verovanje da je bratstvo ili pleme u srodstvu sa nekom životinjom, biljkom, nebeskim telom ili prirodnom pojavom, u drevna vremena je bilo rašireno celim svetom, pa tako i među Slovenima. Odabrana životinja postaje totem i od tada je nedodirljiva, što znači da se ne sme se ubijati niti jesti. Pripadnici jednog totema oblače se u kože životinja koje su uzeli u zaštitu. U svečanim prilikama se u njih i prerušavaju i oponašaju ih, a u slobodno vreme stalno uz sebe nose slike i figure totema ili ih tetoviraju u svoju kožu.
Opasne životinje su se često uzimale za toteme, jer se verovalo da neće napadati pripadnike "svog" plemena. Totemi štite pleme i tako što su u stanju da mu otkriju budućnost ili opasnost od koje se valja pričuvati. Ime "totem" se obično vezuje za severnoameričke Indijanace, jer je kod njih pod tim imenom među prvima otkriven znak ili slika životinje koja je zaštićena, nedodirljiva. Kod Indijaca su totemi i najduže ostala, ali je malo poznato da su iste običaje i verovanja o životinjama imali i stari Srbi. Preuzeli su ih od svojih predaka, slovenskih plemena, gde su totemi bili jaki u paganskoj religiji, naročito u vezi sa vukom i zmijom.
Srbi su se često, i to ne samo u figurativnom govoru, izjednačavali sa vukom u verovanjima i ritualima. Čak donedavno je bio običaj u selima da kad se rodi muško dete, za koje se sumnja da je već na meti uroka, izađe babica na vrata i objavi ukućanima: "Rodi vučica vuka, celome svetu na znanje, a vučiću na zdravlje!" Srpski epski junaci najviše su voleli da nose kape od vučje ili medveđe kože, zvane ćurak, a u vreme Božića, uz mesojeđe i na svadbama, prerušavali su se svatovi u vukove i kretali se u povorkama.
Jedna narodna makedonska priča kaže, da kada je Bog stvorio čoveka, hteo je i đavo da stvori svog čoveka. Pokušao je, ali umesto da se stvori čovek, stvorio se vuk, dok se u bosanskoj uspavanci peva: "Nini, sine, vuče i bauče, vučica te u gori rodila".
Srbin se često naziva vukom, kao što Vuk Karadžić napominje u izreci, kada se iznenada sretnu dva prijatelja u tuđem mestu: "Oklen tu vuka vidio?" I u srednjovekovnim dokumentima, koje je pronašao i objavio istoričar Konstantin Jireček, razni narodi se upoređuju sa životinjama, pa se tako za Srbina kaže da je vuk.
