STEVANIĆ

Čitalac Aleksandar Stevanić, rodom iz Gornje Bejašnice, sela između Prokuplja i Kuršumlije, moli nas da mu pomognemo oko istraživanja porekla familije iako i sam zna dosta činjenica o njenim korenima. Po pričama starijih predaka, Stevanići koji slave Aranđelovdan, generacijama su "ratnička familija", doseljeni su u Toplicu (u G. Bejašnicu), iz sela Erčege, na planini Javor (opština Ivanjica), nakon San-Stefanskog mira, a pre Berlinskog kongresa, 1878, da bi tu bili graničari prema Kosovu. Neke od njihovih porodica nisu se iselile nego ostale u Erčegama u kojima ih i dan-danas ima. U Erčegama su Stevanići, po nekim tvrdnjama, navodno "od starine", ali to ipak nije bila tako davna prošlost nego 19. vek.

Naš čitalac je izneo tri razne varijante: po jednom predanju oni su potomci Herceg-Stjepana a na Javor se doselili sa planine Somina u oblasti Stare Hercegovine. Drugo predanje kaže da su "dva brata iz Trebinja (od kojih je jedan bio Stevan), ubili Turčina koji je trebalo da provede prvu bračnu noć sa njegovom ženom", pa nakon toga pobegli na sever.

I prema trećem predanju, Stevanići, koji su se možda prezivali i Zebići, doselili su se sa tromeđe Srbije, Crne Gore i Hercegovine. Čitalac još dodaje da Stevanića ima i u Lipolistu kod Šapca. Oni, međutim, slave Nikoljdan a po njihovom predanju potiču iz okoline Nevesinja. U selu, Runjani u nedalekom Jadru, Stevanići slave Sv. arhiđakona Stefana. Po predanju, poreklom su iz Hercegovine.

Prema raspoloživoj literaturi, mi porodice ovog prezimena nismo uspeli da pronađemo nigde drugde, dakle ni u današnjoj, ni u Staroj Hercegovini, tj. u plemenima Drobnjaci, Piva i Banjani, niti u Crnoj Gori. Jedino su zabeležene u šematizmu Dabro-bosanske mitropolije iz 1882, i to sa slavom Aranđelovdan ali samo u jednoj parohiji, Vrbljani, u predelu Gerzovo (južno od Jajca), dok su Stevanići "đurđevštaci", živeli u parohijama Bistrica i Pecka Dolnja, Gerzovu, Ljubiji kod Prijedora i Starom Majdanu, kod Sanskog Mosta. Prema jednom saznanju, upravo ovi Krajišnici su se naselili u Mačvu, što nije isključeno jer su takve seobe u Podrinje i širu okolinu Šapca, bile normalna pojava u vreme prve vladavine kneza Miloša Obrenovića.
 

Iako zvuči bajkovito, nije isključeno su Stevanići ipak potekli od hercega Stefana, "Stjepana" (a i Šćepana) Vukčića-Kosače koji se osamostalio upravo na prostorima Hercegovine koja je po njemu i dobila ime. Tu je u Durmitor, i Somina, relativno novije seoce u Banjanima, nastalo od katuna na istoimenoj planini, tu je granica Stare Hercegovine pa se to sve može logično uklopiti u smisaonu celinu, imajući, naravno, u vidu i da su usput, ka Srbiji, najpre Javoru pa Toplici, prezime vremenom ekavizovali u Stevanići ...