ŠTRBAC

Iz Novog Sada piše g. Predrag Štrbac koga interesuje poreklo Štrbaca iz sela Vranjska, u opštini Bosanska Krupa. "Deo sela, gde žive moji, meštani zovu Brdo", precizira čitalac. Slava im je Đurđevdan.

U ovom kraju su pre i posle Prvog svetskog rata bile čak tri Vranjske: Badnjevića, Beširevića i Mosura od kojih je prva 1951. evidentirana, preimenovana kao "Vranjska Mrkonjić", a danas sva tri naselja nalazimo stopljena u jednu Vranjsku.

Da bi situacija bila komplikovanija, M. Karanović navodi ovde zaselak Brda (množina) ali u selu Gorinja - i u njemu je tada bilo Štrbaca "đurđevštaka" doseljenih iz Suvaje, dok u posleratnoj Jugoslaviji od nekih 50 zaselaka imenom Brdo ne nalazimo nijedno kod Bosanske Krupe, koja je Dejtonom podeljena, pa je Srpskoj pripala "Krupa na Uni".

Nažalost bez Vranjske, iako je 1991. od ukupno 553 žitelja imala jednog Muslimana, dva Jugoslovena, 12 "ostalih", nijednog Hrvata - a 538 Srba!
 

U našim prethodnim objašnjenjima čitaocima, naveli smo da je među srpskim prezimenima u Šematizmu Dabro-bosanske mitropolije i arhidijeceze za 1882, prezime velike familije Štrbac zabeleženo u više mesta i sa različitim slavama a da Đurđevdan slave u 10 parohija: kod Dubice, Petrovca, Bihaća, Krupe, Prijedora i Sanskog Mosta kao i da su u gotovo sim ovim parohijama, evidentirani i Štrpci sa slavom Nikoljdan.

U unačkoj oblasti Bosanske Krajine porodice Štrbac su među najbrojnijim , a najstarija naselja (Veliki Štrpci) u tom kraju vezuju se za doseljavanje nekoliko porodica ovog prezimena da bi se kasnije razgranale na niz novih, sa drugim prezimenima (13 različitih). Te porodice, a sa njima i Štrpci, doselile su se pre nešto više od tri veka, najpre preko Grahova, a potom izbegle u Dalmaciju i, posle je dosta njih prešlo u Pounje.
 

Prema nekim kazivanjima, Štrpci potiču "iz nekakvog mesta Štrbine u Hercegovini". Vuk u svom "Srpskom rječniku" kaže da je to "brdo između Crmnice i Paštrovića", odakle su se selili prema Grahovu. Ima pretpostavki da su bili vrlo plemenitog roda i da su zbog toga i krili svoje staro plemićko prezime Jablanović, čiji su ogranci Rađenovići i Pavlovići.

Prema kazivanjima drugih ogranaka koji danas ne nose ime Štrpci, oni vode poreklo iz južne Hercegovine i, dalje, Boke, a na Grahovo su "pali" pod prezimenom Pavlovići. Čitalac poreklom od Kistanja nas je podsetio da su oni, možda, što je tvrdio i Vl. Skarić, zapravo najdaljom starinom iz Štrbaca u Sirinićkoj Župi, na Šar-Planini, o čemu bi svedočila i mahala Štrpci-Arnauti u Uskoplju (Skoplju) kod Duvna, danas Tomislavgrada...

Poreklo samog prezimena je opšteslovenske osnove - u Slovačkoj je, npr., planinski dragulj u Visokim Tatrama, naselje sa jezerom koje pripada selu Štrba, Štrbske Pleso, ili rusko prezime Ščerbin!