Crkva koja luta

Područje Kneževa u banjalučkoj oblasti Republike Srpske bilo je naseljeno još u kamenom dobu, a kasnije su ovde stigla ilirska i keltska plemena, za njima i Rimljani.

Ostaci njihovih bazilika, crkava iz ranog srednjeg veka kada su primili hrišćanstvo, nalaze se u selima Javorani i Imljani, i ukazuju da je stanovnika ovde nekada bilo dosta, i da su mogli da se pohvale zavidnim stepenom kulture.

Ispod druma koji je vodio iz Banjaluke prema Kneževu i dalje, otkrivena je rimska opeka, ostaci rimskih stražarnica, a nadomak samog grada do danas su sačuvani stećci, uspravne kamene ploče ukrašene reljefima i slikama.

U kneževskom kraju je bilo dosta crkava, od kojih su danas ostale samo crkva Svetog Nikole u Javoranima i crkva proroka Ilije u Imljanima. U njoj se čuva relikvija, drveni štap za koga predanje kaže da je pripadao svecu kome je crkva posvećena ili Svetom Jovanu iz 17. veka.

Crkva brvnara Svetog Nikole u Javoranima sagrađena je 1757. i o njoj kruži legenda da sama prelazi sa brda na brdo, koja i nije daleko od istine. Crkva je u vreme turske okupacije stvarno premeštana - rastavljana, pa ponovo sklapana sa brda na brdo, i to nekoliko puta. U okolini su rasute i brojne srednjovekovne nekropole, sa odlično očuvanim stećcima, od kojih je najpoznatiji Sljemenjak u Vukovoj Baštini.

Do poslednjeg rata, Kneževo se nazivalo su se Skender-Vakuf, prema imenu Ali-dedo Skendera, koji ga je i osnovao još 1463. godine. Kneževo se nalazi na nadmorskoj visini od oko 900 metara, okruženo četinarskim šumama, proplancima, pašnjacima, visoravnima i kanjonima i zato je poznato kao vazdušna banja.

Na Ugru se svake godine održava prvenstvo Bosne i Hercegovine u ribolovu na mušicu, a ova reka je, budući puna brzaka, privlačna i ljubiteljima raftinga. Ilomska, desna pritoka Ugra, u kanjonu skriva virove i vodopade.

Od njih se po lepoti izdvaja Badanj, odakle se voda obrušava sa visine od oko 40 m, obrazujući jezero.