Manastir srušili, Ferhadiju zidali
Istorija i živo narodno predanje pamte Karanovac čiji se ostaci nalaze u pitomoj zaravni rečice Lubine, između sela Kijevci i Grbavci, podno Kozare u opštini Gradiška. Do Drugog svetskog rata na ovom mestu nalazila se kapela gde se povremeno bogoslužilo i narod okupljao na molitvu. Zemljište je posle postalo opštenarodna, a potom privatna svojina.
U narodu postoji predanje da je tesani kamen iz ovog manastira, iz ruke u ruku, dopremljen u Banjaluku za gradnju Ferhat-pašine džamije poznate kao Ferhadija. Na ovom lokalitetu započelo je još pre nekoliko godina veliko istraživanje arheologa iz Republike Srpske, koji treba da daju odgovor na mnoge nepoznanice, koje krije manastirište, kako se ovo mesto u narodu zove.
Manastir Karanovac je jedna od svetinja u Banjalučkoj eparhiji za koji se pretpostavlja da potiče iz 12. veka, ali je zbog nesrećnih istorijskih okolnosti srušena i nikad posle nije obnovljena.
Arheolozi su nedavno na ovom terenu pronašli nadgrobni spomenik ispisan uglastom glagoljicom, verovatno iz 12. veka što predstavlja veoma važan korak u istorijskim spoznajama o životu Srba u ovom delu RS. Ovo nam je potvrdio Milan Đurđević, arheolog i direktor Muzeja u Gradišci.
- Prethodno smo pronašli nadgrobni spomenik ispisan još starijom uglastom glagoljicom gde se u dativu pominje ime Radina - navodi Đurđević, koji je i vođa istraživačkog tima.
Inače u Donjim Kijevcima su pored temelja pravoslavne crkve pronađeni i ostaci dve crkve brvnare, rimske vile, ekonomski objekti, stotine pravoslavnih grobova, kao i rimske urne s pepelom. Sistematskim istraživanjem ovog lokaliteta nepobitno se došlo do tragova vrlo intenzivnog verskog života.
- Rimske utvrde i spomenici potiču iz 10, a pravoslavni iz 12. veka i kasnije što ukazuje da je na temeljima tog utvrđenja nikao pravoslavni manastir - ističe naš sagovornik.
Ovde je pronađen i ćirilični natpis popa Lomničkog iz 1301. godine. Ovaj sveštenik sa prostora zapadne Bosne vezuje se za manastir Lomnicu kod Šekovića na istoku Republike Srpske.
Legenda o izvoru
O tom vrelu postoji više legendi a jedna govori kako su Turci rušeći crkvu porušili i zvonik, sa koga je palo zvono i toliko snažno udarilo o zemlju da se prodoran zvuk čuo u celom Potkozarju.
Priča se da je tog časa na mestu gde je udarilo zvono potekla voda. Narod koji ovde svraća da ugasi žeđ, s kolena na koleno prenosi i ovu davnašnju legendu. |
Taj pronalazak prema tvrdnji Milana Đurđevića dosta kazuje o rasprostranjenosti pravoslavne crkve u srednjem veku na području bosanskog i Ugarskog kraljevstva.
Lokalitet u Gornjim Kijevcima gde su pronađeni temelji manastirske, te dve crkve brvnare, rimske vile rustike i ekonomske zgrade postao je vrlo značajan još 1958. godine kada je otkriven prvi natpis pisan glagoljicom iz 10. i 11. veka. Tada se nije pristupilo detaljnom istraživanju kao sada.
Teren je zato prekriven šumom i debelim slojem zemlje. Oko crkve sa svih strana nalazi se više stotina mramornih nadgrobnih spomenika.
Manastir Karanovac se prostirao na više od 1.000 kvadratnih metara, a do sada je delimično istražena tek polivna terena.
- Očigledno je da su Rimljani za domaće stanovništvo izgradili pravoslavnu crkvu koja je prepoznatljiva po tome što je ulaz sa zapada, a sama crkva je okrenuta ka istoku i to je pravilo po kojem se grade pravoslavne bogomolje - kaže Branko Stanišljević, jedan od žitelja Gradiške i dodaje:
- Legenda kaže da su Turci srušili manastir i crkvu pa su postavili seljake duž puta od Kijevaca do Banjaluke kako bi preneli kamen za gradnju džamije Ferhadija u Banjaluci, koja je srušena tokom poslednjeg rata 1992. godine.
Stanišljević navodi da su ostatke manastira meštani zatrpali zemljom i potpuno poravnali, a turskog bega obavestili da od manastira nije ostalo ništa i da je kamen prenet u Banjaluku.
Vladika obećao obnovu crkve
|