"Kubanska kriza pravoslavlja": I SPC na udaru Carigrada

U senci namere Carigradske patrijaršije da kao prva među jednakima pokuša da nametne odluku o priznanju Ukrajinske pravoslavne crkve, što bi po oceni predstavnika Moskovske patrijaršije, mitropolita volokolamskog Ilariona, moglo da dovede do raskola "čitavog svjetskog pravoslavlja", lebdi i pitanje namera Carigradske patrijaršije kada je reč o davanju autokefalije crkvama u Makedoniji i Crnoj Gori.

Time bi se osim Ruske pravoslavne crkve (RPC) na udaru najviše našla i Srpska pravoslavna crkva (SPC), koja osim otvorenog pitanja raskolničke crkve u Makedoniji, ima mnogo problema i u Crnoj Gori. 

Da postoje indikatori koji bi mogli da zabrinu SPC svedoči detalj sa nedavno završenog sinaksisa (arhijerejski sabor Carigradske patrijaršije), na kojem su, osim kanonskih i istorijskih pitanja o davanju autokefalije UPC, na dnevnom redu bile i dve teme vezane za Makedoniju, odnosno, tamošnju pravoslavnu crkvu.

Interesantno je da je službena formulcija na sinaksisu glasila: "Istorijsko istraživanje crkve Ohrida u odnosu na novi identitet“, kao i "Kanonska i eklisiološka obnova Skopske crkve“, bez ikakvog korišćenja termina "raskolnici“, koji je bio uobičajen proteklih decenija, što upućuje da Carigradska patrijaršija ima novi pristup i za pravoslavnu crkvu u Makedoniji, za koju bi budući naziv mogao biti, Skopska crkva, bez korišćenja odrednice Makedonija.

Da se crkva nalazi na rubu novog velikog raskola sa potencijalno nesagledivim posledicama, potvrđuju i reči protoprezviter-stavrofora dr Darka Đoga, koji se ovom temom naročito temeljno bavio. On ističe da se sada sa pravom može kazati da je u pitanju neki vid "kubanske krize pravoslavlja".

Kada je pak konkretno reč o davanju autokefalije raskolničkim strukturama u Ukrajini, dr Đogo objašnjava da nijedno takvo rešenje sutra ne bi stvorilo jedinstvenu pomesnu crkvu u toj zemlji, ali istovremeno primećuje i da predlagači svih rešenja za ukrajinsko crkveno pitanje "odlično znaju da ih je nemoguće sprovesti u delo bez jednostranih poteza Carigrada i odlučnog odgovora Moskve, što znači: bez mogućeg svepravoslavnog raskola".

Što se tiče pozicije Srpske pravoslavne crkve, dr Đogo predviđa da bi jednostrani potezi Carigrada i u ovom slučaju imali veoma ozbiljne posledice. S tim u vezi, on ukazuje na veze Ukrajinske pravoslavne crkve, Kijevske patrijaršije (UPC KP) i tzv. CPC, budući da je patrijarh UPC KP Filaret Denisenko 2010. godine lično boravio u Crnoj Gori, dok je i mitropolit tzv. CPC Miraš Dedeić takođe u nekoliko navrata bio njegov gost u Kijevu, kada su zajedno sasluživali.

- Ukoliko bi Carigrad dao autokefaliju UPC Kijevske patrijaršije, Srpska pravoslavna crkva automatski ne može ostati u evharistijskom opštenju sa Carigradom i novoformiranom ’jedinstvenom‘ UPC budući da je UPC KP bila u jedinstvu sa igrokaznom skupinom ’Crnogorska pravoslavna crkva‘, a u tom teatru apsurda desilo se da je jedna od pozorišnih trupa, nekakva ’Podgoričko-dukljanska eparhija‘ pristupila nekakvoj podjednako apsurdnoj italijanskoj eparhiji UPC Kijevske patrijaršije - ukazuje Đogo. 

Imajući u vidu najnoviju konstataciju predstavnika RPC mitropolita volokolamskog Ilariona, da su sva sredstva crkvene diplomatije sa Carigradom "danas iscrpljena", te da je Ruska crkva najavila "prekid opštenja sa Carigradom", dr Đogo zaključuje da bi "davanje autokefalije nekoj zamišljenoj UPC od strane Carigrada uništilo način na koji je do sada postojala Pravoslavna crkva“, a što bi pride otvorilo i "Pandorinu kutiju u međusobnim odnosima pomjesnih crkava“.

Podsetimo da je patrijarh UPC Kijevske patrijaršije Filaret decenijama bio i mitropolit kijevski Ruske pravoslavne crkve, da bi odlukom Arhijerejskog sabora RPC iz juna 1992. godine bio razrešen te titule i "anatemisan". Ako se zna da je pitanje autokefalije UPC koliko crkveno jednako i geopolitičko, onda nije teško predvidjeti da bi odluka Carigrada u pravcu priznanja Ukrajinske pravoslavne crkve u perspektivi otvorila prostor da crkveni Kijev stane na čelo čitavog bloka trenutno kanonski nepriznatih pravoslavnih crkava, uključujući i one u Makedoniji i Crnoj Gori. Treba li reći da bi pri takvom scenariju najviše štete imale Ruska i Srpska pravoslavna crkva.