Reporteri "Vesti" na granici dva entiteta BiH (1): Srcu blizu, očima daleko
Dejtonskim sporazumom iz 1995. godine, Majevica je postala granica između dva, novostvorena entiteta, Federacije BiH i Republike Srpske, pa su se mnoga srpska sela našla "s onu stranu" entitetske međe.
Što zbog rata, što zbog posleratne besparice, a što zbog novouspostavljene granice, većina srpskih sela i s ove i s one strane se poprilično ispraznila, a mnoga mesta su i bukvalno ostala bez ljudi. Otišlo se svuda po svetu, samo da je bolje. Većinski, Majevčani su mahom u dijaspori, ima ih i u Južnoj Americi, Australiji, ali su ipak najvećim delom u Evropi.
Hladnih, poslednjih decembarskih dana 2017. godine, reporteri "Vesti" obišli su Majevicu i sela duž administrativne granice koja deli Federaciju i Republiku Srpsku kako bi se uverili u tvrdnje naših čitalaca da ova divlja planina rađa "pitome, dobrodušne ljude koji nikada ne zaboravljaju svoj kraj".
Prema zvaničnim podacima, najmanje 5.000 ljudi sa ličnim kartama izdatim u opštini Lopare se nalazi u dijaspori, od čega ih je oko 3.000 u Švajcarskoj.
- Zaista je tako. Mi smo gorštaci, na planini odrastali, ali duša nam je pitoma i uvek spremna da pomogne drugome u nevolji - veli Rado Savić, predsednik opštine Lopare.
Manja teritorija, manje ljudi
Prema popisu iz 1991. u opštini Lopar bilo je 32.537 stanovnika, od čega 18.243 Srba, 11.990 Bošnjaka, 1.263 Hrvata i 1.041 ostalih.
Međutim, tokom 1992. godine, površina opštine smanjena za oko 30 procenata, a tako je i danas jer trećina predratnih stanovnika sada živi u Federaciji, odnosno susednoj opštini Čelić.
Na zvaničnom sajtu opštine Lopare stoji podatak da prema procenama Zavoda za statistiku RS za 2005. godinu, na području današnje opštine Lopare živi 17.101 stanovnik, što je 47,5 odsto manje u odnosu na broj stanovnika iz 1991. godine.
Džin od ljudine, ali narodski čovek. Od Lopara je za relativno kratko vreme napravio čudo, a najvažnije što je pokazao da je moguće privuću kapital dijaspore. O toj "formuli" ćemo nadugačko ipak kasnije.
U ovom serijalu čitaoci "Vesti" će od Majevčana koji su ostali, ali i onih koji su u dijaspori, iz prve ruke čuti o tome kako je živeti na granici, vraćaju li se oni dobrosusedski odnosi sa komšijama, prekinuti ratom.
Povod da se uputimo u ovaj deo Republike Srpske bilo je slavlje koje je za svoje sugrađane, ali i brojne goste organizovao Rado Petković, koji godinama radi u Bazelu, a rodom je iz Konjikovića.
Konjikovići, selo na svega nekoliko kilometara od Lopara, teritorijalno se većim delom nalazi u Republici Srpskoj, a manjim u Federaciji. Sve donedavno najveći problem meštana bio je što su do i iz Lopara mogli isključivo jakim terenskim vozilima. Pa ni njima kada je veći sneg ili je bilo puno blata.
Zbog toga je ovom povratničkom selu pretilo da se potpuno ugasi, a Petković je, pre dve i po godine, svestan ozbiljnosti problema, započeo posao u koji niko sem njega nije verovao: dovešće put do kuća. I uspeo je. I ne samo to. Doveo je do kuća i uličnu rasvetu, niskonaponsku mrežu, a zatim i asfaltni put do groblja.
- Dokazao sam da je moguće da se uradi i nemoguće, a užasno je što su mnoga sela na Majevici već opustela i hitno nešto mora da se preduzme kako bi se to zaustavilo - veli Petković.
Kako je živeti na granici, pričaju i sami Konjikovičani.
Podeljena sela
Prema Dejtonskom sporazumu kojim je okončan rat u bivšoj SR Bosna i Hercegovina, Majevica je manjim delom pripala Federaciji BiH. Od 25 predratnih naselja, Srbi su do pre rata živeli u 20 i sva su teritorijalno pripadala opštini Lopare. Prema podacima dostupnim na sajtu Majevicaonline, Dejtonom su Federaciji pripali Humci, Nahvioci, Drijenča, Brezje , Lukavica (veći deo sela), Piperi (manji deo sela), Konjikovići (manji deo), Šibošnica, Visori, Miladići i deo zaseoka Džemat u selu Priboju.
Opštinu Lopare danas čine 33 naseljena mesta organizovana u 25 mesnih zajednica: Bobetino Brdo, Brusnica, Jablanica, Konjikovići, Koraj, Koretaši, Kozjak, Labucka, Lipovice, Lopare, Mačkovac, Milino Selo, Mirosavci, Mrtvica, Peljave, Piperi, Pirkovci, Podgora, Priboj, Pukiš, Puškovac, Tobut, Vakuf, Vukosavci i Završje.