Svrljig plaćen zlatom

Prvi Svrljig podigli su Rimljani kada su na prelazu iz stare u novu eru pokorili Tračane. Nazvali su ga Timakus.

Letenje za banku U Svrljigu su početkom prošlog veka proradila mnoga udruženja, a najpoznatiji je bio Aero-klub "Naša krila". Klub je 1936. priredio višednevni aero-miting, a da bi se obezbedio novac za rad, u porti gradske crkve priredio je "kermes", dobrotvornu zabavu. Pozvano je građanstvo iz celog sreza i okoline da "vidno manifestuje svoju ljubav prema našem vazduhoplovstvu, koje je budni čuvar našeg plavog neba". Ulaznica je stajala 3 dinara, a "letenje na aeroplanu" 10 dinara. Dobro su zaradile i kafane pod šatrama i muzičari, a moglo se platiti da se samo uđe u avion i fotografiše.

Na mestu današnjeg Svrljiga se, međutim, nekada nalazilo selo Derven. Stanovnici su potomci Timočana koje je još u 7. veku naselio vizantijski car Iraklije sa Karpata, kako bi ga štitili od Avara, a kasnije su se doseljavali i Vlasi, i Srbi sa Kosova i Raške.

Svrljig je od Vizantije 1182. preoteo osnivač srpske države Stefan Nemanja, a grad je posle Kosovske bitke postao tampon između Srbije i Turske.

Polovinom 15. veka Turci su ovde podigli grad zvan Isferlik, gradeći kule, hanove, džamije. U svrljiškom kraju je 1807. Hajduk Veljko digao Srbe na oružje, a grad je konačno ušao u Kneževninu Srbiju 1833, pošto ga je oslobodila vojska čuvenog junaka Radojka Tričkovića Sajtara.

Njemu je knez Miloš ponudio da bude prvi kapetan Svrljiga, ali je Sajtaru bilo draže da ostane na granici, čuvajući je od Turaka.

Sedište sreza je kasnije premešteno u Derven, ali je naselje proglašeno za varoš tek 1904, pošto su trgovci Ljubomir Golubović i Gorča Kostić uplatili 4.000 dinara u zlatu i srebru državi, na ime administrativnih troškova preimenovanja.

Golubović je postao i predsednik opštine. Sve do 1931. radile su dve opštine, Svrljig i Derven, i na njihovo čelo su dolazili mahom imućni trgovci. Danas je Svrljig poznat i po kotlini, jednoj od najlepših i najprostranijih u karpatsko-blkanskom luku.

Naučnike, ali i avanturiste privlači Prekonoška pećina, prva koja se u Srbiji našla u turističkim bedekerima.

Svrljižani kažu da ne bi trebalo propustiti ni čuveno vino u selu Ravna, kobasice koje se prodaju na metar i izlet do živopisnog sela Balta Berilovca.