Manastir Hilandar (1): Hram ispod hrama

Taj Helandaris je osnivač i ktitor srpskog manastira na Svetoj gori, Hilandara koji je kasnije po njemu i prozvan. On je 982. godine "manastirom Helandarijevim" prodao monasima Ivirona svoje zemljišno dobro, agros, koje se graničilo sa teritorijom manastira Iviron, jer je želeo da se nastani u blizini mora. Novi manastir, koji se nalazio bliže moru, zapravo je manastir Helandar, kako se prvi put pojavljuje u spisima 1015. godine.

Hilandar se prvi put konkretno pominje kao grčki manastir 1076. godine, ali "potpuno pust i ugašen". Zbog toga je ustupljen manastiru Kastamonitu. Kao manastir Helandarios pominje se još u grčkim spisima iz 11. i 12. veka, pa i kasnije, dok se već u prvim srpskim izvorima o njemu govorilo kao o Hilandaru.

Manastir je još u to drevno doba bio posvećen Vavedenju Presvete Bogorodice koja se slavi 21. novembra. Poslednji pomen grčkog Helandara je u aktu od 1169. godine.

Posle toga je manastir propao i opusteo, zajedno sa mnogim drugim manastirima i kelijama u Milejama, kako se taj kraj Svete Gore zvao u srednjem veku. Do pustošenja i propadanja manastira doveli su stalni napadi pirata.

Ispod sadašnjeg manastirskog kompleksa počiva ono zdanje Hilandara koje je već oko 1200. godine bilo skoro završeno zahvaljujući prvim srpskim vladarima, Stefanu Nemanji i njegovom sinu Savi. Prvobitni Hilandar je bio četvrtastog oblika, a zidine koje su okruživale dvorište bile su okružene visokim kulama - pirgovima radi uspešnije odbrane.