Politika Vatikana

Iako je to bila namera kralja Aleksandra, ona nije iz raznih razloga ostvarena za njegova života. Vlada Milana Stojadinovića, u saglasnosti sa tadašnjim namesništvom, potpisala je 25. jula 1935. godine Konkordat sa Vatikanom. 

Tekst ovog ugovora brzo je procurio u javnost. Sticao se utisak da je Rimokatolička crkva u Jugoslaviji dobila veća prava, povlastice i privilegije od Srpske pravoslavne crkve, koja je bila jedan od ključnih činilaca stvaranja Jugoslavije. Kampanju protiv Konkordata otvorio je sam patrijarh Varnava jednim svojim govorom u Sabornoj crkvi u Beogradu.

Vladika Nikolaj, koji je dosta vremena proveo na rimokatoličkom i protestantskom zapadu, imao je dobre veze sa brojnim visokim prelatima Rimokatoličke crkve. Smatrao je, međutim, da Vatikan svojom prozelitskom i unijatskom politikom sputava i ometa dobre odnose rimokatolika sa drugim hrišćanskim crkvama širom sveta.

Zato je podržavao napore svih katoličkih crkava u evropskim državama koje su želele, poput anglikanske crkve u Velikoj Britaniji, da se odvoje od Vatikana. To je još 1915. godine savetovao i hrvatskim rimokatoličkim sveštenicima u Americi, kada su se vodili razgovori o stvaranju nove države. Naime, Nikolaj Velimirović je smatrao da prisustvo Vatikana u životu Jugoslavije može biti pogubno.

Čim je počela konkordska borba, on se aktivno uključio, čak se može reći da je bio njen predvodnik. Igrom sudbine, iste večeri kada je Konkordat izglasan u Narodnoj skupštini, 23. jula 1937. godine, umire patrijarh Varnava. Sumnjalo se da je otrovan.