Bogataš na vratima Bosne

Danas preko ruševina Rasa vodi autoput, pravo u današnje sedište Raške oblasti.

To, novo trgovačko središte osnovao je turski vojskovođa Gazi-Isa-beg Isaković.

Kako je Novi Pazar postavljen na raskršću glavnih puteva, do kraja 17. veka razvio se u živu i bogatu varoš, najveću od svih između Dubrovnika i Niša, sa mnogim hrišćanskim i turskim dućanima i karavan-serajima.

Odatle se trgovalo stokom i izvozila vuna, koža i vosak. Varoš je bila poznata i po majstorima kovačima koji su dobijali gvožđe iz obližnjih rudnika Gluhavice, a trgovina je bila u rukama Dubrovčana, koji su ovde imali svoju crkvu, čak i sudiju.

Rasadnik pravoslavlja Novopazarski kraj je u srednjem veku bio i rasadnik pravoslavlja, pa su mnogi srpski vladari podizali svoje zadužbine: Studenicu, Žiču, Mileševu, Sopoćane, Đurđeve stupove. Najstarija je Petrova crkva, od pre 10. veka, gde tu je kršten veliki župan Stefan Nemanja. Od turskog osnivača varoši zaostala je gradska tvrđava sa kulom-motriljom iz 15. veka i hamam, dok je u narednom veku podignut biser islamske arhitekture, Altun-alem džamija, delo čuvenog neimara Muslihudina Abdulganija.

Putopisac Mato Gundulić je zabeležio da je to "veliki grad u kraljevstvu Srbije" i da broji oko 20.000 stanovnika.

Posle srpskih buna, od početka 18. veka, Novi Pazar je spao na jedva tri stotine kuća, ali su ga ponovo digli na noge Dubrovčani.

Nakratko su ga 1737. zauzeli Srbi ustanici i turskog pašu "premestili" na tvrđavu iznad grada, odakle je upravljao starom Raškom ili, po turski, Novopazarskim sandžakom.

Novi Pazar je u prvim decenijama 19. veka slovio za najvažniju trgovačku varoš u Bosni posle Sarajeva, pa je tu engleski vicekonzul imao sedište.

Sve do austrijske okupacije Bosne 1878. bio je "vrata za Bosnu", jer je povezivao Sarajevo, Solun i Carigrad, vodio trgovinu sa Dubrovnikom i Skadrom.

Potom se, preko pruge sa Kosovskom Mitrovicom, okrenuo Solunu.

Danas se osim zbog trgovine, u okolinu varoši dolazi i zbog skijanja i planinarenja na Goliji, koja je proglašena parkom prirode, a na odmor i oporavak u Novopazarsku i Rajčinoviće banju.