I Švajcarci nacionalna manjina

Sveta Matić, urednik veb portala "Minority News"

Izbori za nacionalne savete nacionalnih manjina održavaju se po treći put 26. oktobra širom Srbije. Nije mnogo poznato da u Srbiji postoji 20 nacionalnih saveta, kao i da pojedini traju duže od 10 godina.

Šta za Srbiju znače izbori za nacionalne savete nacionalnih manjina?
- Pre svega, potvrdu jednog sveobuhvatnog sistema zaštite prava nacionalnih manjina koji garantuje i afirmiše njihovu kulturnu autonomiju. Iako pravo da biraju i budu birani na tim izborima imaju samo oni koji su upisani u posebne biračke spiskove, ti izbori se direktno tiču svakog građanina u Republici Srbiji, jer na taj način direktno utiču i na celokupne odnose u društvu.

U kojoj meri je Srbija multinacionalna zajednica?
- Sudeći po zvaničnim podacima, Srbija je definitivno multinacionalna zajednica, ali na to pitanje nije moguće dati tačan odgovor. Razlog za to je što su pripadnici albanske nacionalne manjine uglavnom bojkotovali poslednji popis stanovništva iz 2011. godine. Pored toga, popisom nije obuhvaćena teritorija Autonomne pokrajine Kosova i Metohije te i to doprinosi nepreciznosti zvaničnih podataka. Prema tom popisu, u Srbiji živi najveći broj pripadnika srpskog naroda i to 83,3 odsto (oko šest miliona) i 16,7 odsto (oko 1,2 miliona) građana koji pripadaju nacionalnim manjinama ili se izjašnjavaju u smislu regionalne pripadnosti ili se generalno nisu izjasnili. Uz manjkave podatke o brojnosti albanske nacionalne manjine, najbrojnije manjine su Mađari kojih ima 3,5 odsto (254.000), Romi dva odsto (148.000) i Bošnjaci dva odsto (145.000).

Kako su one teritorijalno raspoređene?
- Najveća koncentracija različitih nacionalnih manjina nalazi se u Vojvodini, gde živi gotovo 30 odsto njihovih pripadnika. Čak više od 10 nacionalnih manjina u Vojvodini ima više od 30.000 pripadnika, a najbrojniji Mađari koji čine 13 odsto stanovništva Vojvodine.

Podunavski Nemci

Spomenuli ste nemačku nacionalnu manjinu, koliko je ona brojna i gde je nastanjena?
- Nemaca u Srbiji ima nešto više od 4.000 i oni uglavnom žive u Vojvodini. U narodu su poznati kao Podunavski Nemci odnosno Donausćnjaben jer su nastanjivani uglavnom na obalama Dunava. Posle Drugog svetskog rata, mnogi su proterani od nove komunističke vlasti, a imovina im je oduzeta. Do sada je oko 500 Nemaca iz Nemačke, Austrije i Mađarske, podnelo zahteve za vraćanje te imovine. Ukoliko im se ona vrati, Srbija će biti prva evropska zemlja koja je to učinila.

Po čemu se sve razlikuju nacionalne manjine u Srbiji?
- Pored toga što se razlikuju po brojnosti, kulturi, jeziku, veroispovesti, postoji podela na "stare" odnosno tradicionalne nacionalne manjine i "nove" odnosno nacionalne manjine nastale raspadom bivše SFRJ, a koje su nekad bili konstitutivni narodi. Imamo zatim značajnu podelu na nacionalne manjine koje imaju matičnu državu (Mađari, Albanci, Rumuni, Bugari...) i one koje ih nemaju (Bunjevci, Bošnjaci, Romi, Goranci, Rusini). Specifična nacionalna manjina je jevrejska koja je istovremeno i verska zajednica.

Koji nacionalni saveti postoje u Republici Srbiji?
- Do izbora 2014. godine u Srbiji je zvanično postojalo 20 nacionalnih saveta - mađarske, albanske, aškalijske, bugarske, bunjevačke, vlaške, grčke, egipatske, nemačke, romske, rumunske, rusinske, slovačke, slovenačke, ukrajinske, hrvatske, češke, makedonske, bošnjačke nacionalne manjine i Savez jevrejskih opština Srbije, koji vrši funkciju nacionalnog saveta Jevreja. Na ovi izborima će pored ovih biti i dva nova za crnogorsku i poljsku manjinu.

Ko može biti pripadnik određene nacionalne manjine u Srbiji?
- Dovoljno je da se građanin Republike Srbije izjasni da je pripadnik određene nacionalne manjine da bi ga sistem kao takvog i tretirao, a moguće je i da se građanin ispiše iz jednog i upiše u birački spisak čime druge nacionalne manjine.

Da li znači da u budućnosti možemo očekivati još nacionalnih saveta nacionalnih manjina?
- To je veoma moguće, čak i izvesno. U ovom trenutku zahtev za formiranje posebnog biračkog spiska podnele su cincarska, austrijska i švajcarska nacionalna manjina. Mnogi su bili iznenađeni time, ali to im je zakonski omogućeno. Po njemu, za poseban birački spisak određene manjine potrebno je da se prikupi pet odsto potpisa podrške u odnosu na broj popisanih pripadnika određene manjine, ali taj broj ne može biti manji od 300. Drugim rečima, bez obzira na to što se na popisu samo 110 građana Srbije izjasnilo da su švajcarske nacionalnosti, uz 300 potpisa podrške moguće je da podnesu zahtev za formiranje posebnog biračkog spiska. Potom je potrebno da se isti broj građana Srbije i upiše u poseban birački spisak i ostvari pravo na neposredne izbore za nacionalni savet.

Kako se ovi saveti finansiraju?
- Finansiraju se iz budžeta Republike Srbije i to na dva načina: kroz redovno i kroz projektno finansiranje. Pored toga, neki dobijaju donacije iz matičnih država, recimo Turska podržava pojedine aktivnosti Nacionalnog saveta bošnjačke nacionalne manjine.

Da li Srbi u državama gde su nacionalna manjina imaju slična prava kao što nacionalne manjine imaju u Srbiji?
- Ne ulazeći u istoriju odnosa Hrvatske prema srpskoj nacionalnoj manjini, Srbi u Hrvatskoj formalno i faktički imaju prava koja im omogućuju obrazovanje na sopstvenom jeziku u skladu sa zakonom, upotrebu svog pisma, medije na srpskom jeziku i zagarantovana mesta u Saboru i u Vladi. U Rumuniji i Mađarskoj je slična situacija.

Stručnjak za predizborne kampanje

Sveta Matić je rođen 1973. Merzburgu u Nemačkoj, a odrastao u Beogradu, gde se školovao i završio studije političkih nauka.
Konsultant je iz oblasti odnosa s javnošću sa više od 15 godina iskustva u radu sa vodećim svetskim kompanijama, političkim organizacijama i medijima. Sprovodio je niz obuka za uspešno lobiranje, javno zagovaranje, organizaciju i realizaciju predizbornih kampanja, organizaciju PR službi i uspostavljanje komunikacijske infrastrukture u organizaciji.
Iako je nekoliko puta imao ponudu da se kandiduje za narodnog poslanika od različitih političkih partija, svaki put je odbijao jer sebe smatra profesionalcem u komunikacijama.
Radio kao PR konsultant za VISA International za Srbiju i Crnu Goru, sarađivao sa kompanijama Unilever, Coca Cola, Peugeot, Hipo Alpe Adria Bank, American Express, Telekom Srbija. Aktivno učestvovao, kreirao i upravljao komunikacijama u 14 predizbornih kampanja u regionu.
Već skoro dve godine uređuje elektronski bilten Minoritdž NEWS koji je jedini medij u Srbiji koji se isključivo bavi pitanjima od značaja za život nacionalnih manjina u Srbiji.

Kakva je situacija u EU?
- Zanimljivo je da EU nema zajedničku politiku prema nacionalnim manjinama koju primenjuje na teritoriji država članica. Nema standarde, procedure niti institucije koje bi se bavile nacionalnim manjinama. Najznačajniji međunarodni dokument koji se tiče prava nacionalnih manjina, a to je Okvirna konvencija Saveta Evrope iz 1994. godine, čiji je Srbija potpisnik, neke članice kao npr. Francuska nisu prihvatile, potpisale i ratifikovale.

Koja je nacionalna manjina posebno interesantna?
- Mnogi ne znaju da se znatan broj građana na popisu izjasnio Jugoslovenima (23.303) i Muslimanima (22.301) i tako su zauzeli devetu odnosno jedanaestu po brojnosti nacionalnu manjinu u Srbiji. Međutim, ni jedni ni drugi nemaju svoj nacionalni savet niti im je priznat status nacionalne manjine iako oni na to imaju zakonsko pravo. Interesantno je i to da Goranci ne žele da formiraju svoj nacionalni savet jer smatraju Srbiju sopstvenom državom i nije im potrebno bilo kakvo organizovanje po etničkom principu.