Istorija severnih Srba (4): Venedski kralj se odriče hrišćanstva

Jedna od takvih njegovih samostalnih operacija bila je kad je uspeo da podmiti izvesnog Tugomira, venedskog pokrštenog aristokratu i neskrivenog germanofila, i uz njegovi pomoć pozvao tridesetak venedskih prvaka na banket. Tom prilikom ih je sve do jednog posekao a da nije ni pomislio da zatraži odobrenje rex teutonicaruma - Ota Velikog.

Vineta, grad i svetilište

Najvažniji trgovački centar nalazio se u gradu Vineti na ostrvu Volinu, vojvodstvu u zapadnoj Pomeraniji, 60 kilometara od Šćećina. Ostrvo ima površinu od oko 150 kvadratnih kilometara. Stanovništvo se bavilo ribolovom, poljoprivredom i stočarstvom, živeći u tipično utvrđenim gradovima, palankama, okruglog oblika, podignutim uz obale reka i jezera, uvek opasanim palisadima. Vineta je bila poplavljena početkom osmog veka i gotovo u potpunosti uništena. Ovaj grad-svetilište oduvek je bio bogato venedsko naselje, kako to i stih narodne pesme opominjući kaže:"Vineta, bogati grade, propašćeš u potopu jer si naneo dosta nevolje." Vineta je brzo obnovljena i prozvana Julingradom.

Kao posledica ovog divljaštva, usledile su dve pobune 955. godine: kod mesta Svetla Strana i u Rosi, municipalu u oblasti Saksonija-Anhalt. Obe je Gerova uvežbana vojna sila, pojačana trupama princa od Lorene Konrada Crvenog, uspela da uguši bez velikih teškoća.

Bitka kod Rednića

Osokoljen ovim uspehom, Gero preduzima dve vojne kampanje - 957. i 959/60. godine. Savladavši protivnika, Lužičane i Milčane, prinudio ih je da na teritoriji, na kojoj su živeli, između Elbe i Bobara, prihvate sizerenski odnos.

Reka Bobra izvire na Krkonošama i teče kroz severnu Češku i jugozapadnu Poljsku. Grad na istoimenoj reci bio je izuzetno važno srednjovekovno utvrđenje.

U tim uslovima, položaj srpskih plemena postao je nepodnošljiv - smatrani su seljacima, dužnim da plaćaju razne namete.

Kad je koju godinu kasnije, među Pomorjane, sa nekoliko vojnih odreda, došao Vigman, nećak saksonskog vojvode Hermana, njegov poziv da se dignu na oružje protiv Germana naišao je na odziv. Prvi će mu se pridružiti oblasni prinčevi Nako i Stojan, zajedno sa Circipanima. Ali, Oto Veliki će ih poraziti u bici kod Rednića. Gero će 963. godine formirati Lužički limes (bivši limes Sorabicus) kao granicu između Svetog Rimskog carstva, srpskih plemena Veleta i Milčana, te kasnijeg poljskog vojvodstva Silesije, današnje Šlezije, odnosno Šljonska.

Izgradnja uticajne i respektabiklne države

Odlučujuća bitka između Ota Velikog i Mistivoja usledila je 983. godine, nedaleko od Brandenburga. U bici kod Rednića Mistivoj je poražen, pretrpevši velike gubitke. Saksonski analisti preteruju kad beleže da je u Mistivojevoj vojsci bilo 37.000 mrtvih jer ukupne venedske snage nisu brojale ni upola manje vojnika.

Uzgred, da napomenemo da su oni za venedske kraljeve koristili titulu vladar umesto kralj - regulus, umesto rex!

Posle poraza Veneda usledila je konvencija germanskog kralja Ota u Kvadlimburgu. Na ovaj skup su, pored Mistivoja, bili pozvani i vladari Bohemije i Poljske i svi su, zajedničkim aktom koji su potpisali pred Otom Velikim, priznali saksonskog kralja za svog vrhovnog gospodara.

Mistivoja je nasledio Mikislav Drugi koji je vladao samo dve godine (989-991). Njega je nasledio Mistivoj Treći (991-1018), pa će Venetska unija, osnovana 990. godine, pod njegovom vladom doživeti najslavnije doba svog postojanja.
Mikislav je postigao pobede u trima bitkama protiv Svena, kralja Danske, zarobivši ga i prisilivši na plaćanje danka. Uspeh je bio očekivan, zahvaljujući obnavljanju čvrstih veza između srpskih i slovenskih plemena.

Unija je, takođe, uspela da se u dva navrata odbrani od saksonskog nasrtaja. Period Mikislavljeve vladavine, duge skoro tri decenije, pružio je dobru osnovu njegovom nasledniku Mistivoju u izgrdnji čvrste, uticajne i respektabilne države.

"Svi se pretvoriše u sluge Satane"
Mistivoj, vaspitan kao hrišćanin na dvoru saksonskog lorda Bernarda, živeo je jedno kratko vreme, sve do 1012. godine, u prijateljstvu sa vekovnim neprijateljima Veneda i u tom periodu uspeo da modernizuje vojsku i proširi trgovinu sa Rusijom i Vizantijom. Tada je njegovo kralevstvo bilo najmoćnije i Saksonci mu dodeljuju titulu "Najjačeg diva" (Fortišimus gigas).

Istorija severnih Srba:

1. Početak pre dva milenijuma

2. Nevoljno pod Nemcima

3. Prisvajanje Slovena kao Germana

Ali, ta "ljubav" Saksonaca i Veneda nije dugo potrajala jer Mistivoj nije ostao pod skutom hrišćanske crkve. U zemlji sa većinskim paganskim stanovništvom, jednostavno nije bilo moguće da kralj bude monoteista.

Prvo su se protiv svog hrišćanskog kralja pobunili Ljutići. Kad su upali na njegovu teritoriju, Mistivoju je jedino preostalo da se sa porodicom i odabranim elitnim jedinicama skloni u utvrđen grad Šćećin. Tada je i odustaje od hrišćanstva.

To njegovo odricanje od "Boga jedinoga" komentariše Ditmar sledećim rečima:
"Hristov lik je bačen u prah, pogažen, a idoli pagana ponovo hteše postati Bog; misao Vagra i Bodrića postade hladna kao faraonsko srce, glasno zazivajući lažnu slobodu, kao što je zazivaše Ljutići i, zbog te sudbonosne odluke, svi se pretvoriše u sluge Satane."

Prvosveštenik je iznad kralja

Za odluka Ljutića, a i Rana, koji su im se pridružili, da ustanu protiv Mistivoja, presudna je bila situacija u njihovim zemljama. Naime, na teritoriji koju su oni naseljavali postojala su važna paganska svetilišta, ali i najbogatiji trgovački centri.

Uz to, Rani su jedini od svih venedskih plemena - prema zapisima Helmolda - imali svoga kralja. On je prvo bio potčinjen vrhovnom svešteniku, pa tek onda vladajućoj dinastiji Bodrića. Po tradicionalnom pravu, vrhovni sveštenik je stajao iznad kralja, a baš on je poticao iz Ljutića i razumljivo je da je, po svaku cenu, želeo da spreči širenje hrišćanstva.

Velika, najvažnija i centralna svetilišta bila su Crnobog - u Jasmundu, Ruđevid, Porevid, Porenut - u Kamenici, Ljubici i Retri. Najveći gradovi su bili Rujno, Vujan, Vidovo, Raša i Volin.

Kako Helmold kazuje, vrhovni sveštenik se zvao Drvovid, što bi značilo da je bio druid, i stolovao je u glavnom hramu utvrđenog grada Kamenice. Najpoznatije svetilište bilo je u Radogostu, odnosno Maklenburga, na ostrvu Rujan, centru plemena Ljutića. O njemu je Titmar iz Marseburga ostavio duži zapis koji ovako počinje:

"Dobro branjen, neranjiv Radogostov hram se nalazi u dvorcu trouglastog oblika sa tri kule. Sa svih strana je okružen velikom, devičanski svetom, šumom. Dve kapije su otvorene za prijem, a treća, najmanja, istočna kapija vodi ka veoma dubokom jezeru u blizini. U ovom vešto napravljenom dvorcu, hram stoji na temeljima načinjenim od bezbrojnih rogova raznih životinja."

U nastavku kazuje: "Idoli pagana bejahu raspoređeni unutar hrama. Svaki od njih je imao ugravirano svoje ime na šlemu. Najveće božanstvo bejaše Svarožić. Njihova oružja bejahu uz njih, napuštajući hram samo u slučaju rata."

Grad Slovena, Grka i varvara

U vreme kada je Julingrad pohodio Adam iz Bremena, 1075. godine, u njemu je živelo oko 10.000 stanovnika. U "Istoriji saborne crkve u Hamburgu", Adam zapisuje:

"Iza Ljutića zvanih Vilčani, ima jedan poznat grad Jamsburg, stvoren za Grke (misli na ruske i grčke trgovce) i varvare. To je zaista najveći od svih velikih gradova što se u Evropi nalaze gde žive, jedni s drugim, Sloveni, Grci i varvari (Adam iz Bremena pod varvarima podrazumeva nekrštene Vende, to jest - Srbe). Čak su tu i stranci iz Saksonije mada, prilikom boravka u ovom gradu, ne treba spominjati ime hrišćana. Svi od stanovnika uhvaćeni su u paganskoj jeresi mada, ljudi su gostoprimljivi, žive časno i u prijateljstvu. Grad je krcat raznovrsnom robom donešenom sa severa, od raznih naroda, jako vrednom."