Tajna Nemanjinog grada
Pokojni dr Hazim Šabanović bio je poznati istoričar i istraživač koji je godinama kopao po turskim arhivima i prevodio turska dokumenta te je došao do vrlo značajnih saznanja, između ostalog i da je Novi Pazar sagrađen na temeljima Starog Rasa. Tu tvrdnju zastupa i dr Dobrosav Nikodinović, predsednik Rasa.
- Zabluda je i podmetačina da je Stari Ras bio na Pazarištu kod Sopoćana, nekome je to odgovaralo u komunističko vreme, neko je namerno hteo da Nemanjinu prestonicu umetne što dalje od Novog Pazara. Umesto da se trg u centru grada danas zove Trg Stefana Nemanje, on nosi ime turskog osvajača Isa-bega Isakovića. Neko je to smišljeno radio, a u današnjem strogom centru Novog Pazara zabetonirani su delovi crkava i drugih ostataka Starog Rasa, u podrumima nekih starih lokala još stoje freske i ostaci crkava, niko na to ne obraća pažnju, valjda da se nekome ne zameri, a ni državi, ovakvoj kakva jeste, nije stalo da do kraja istraži svoju istoriju - priča Nikodinović.
Ukrali 700 godinaUdruženje Ras i mnogi Srbi iz Raške oblasti ogorčeni su na vlasti Srbije, koje su za Dan državnosti uzele Sretenje kao sećanje na Prvi srpski ustanak i prvi srpski Ustav, a nisu neki datum iz perioda Nemanjića i stvaranja prve srpske države. |
On tvrdi da su se svojevremeno, kada je građen kompleks novog suda, pojavili izuzetno vredni arheološki nalazi koji su nedvosmisleno govorili da je to Nemanjina zaostavština.
- Da li zbog neznanja ili po nečijem nalogu, tadašnji arheolozi su rekli da se kopa dalje. Potom je godinama dokazivana teza da je Stari Ras bio na brdu Gradina i na nekadašnjem Trgovištu kod Pazarišta, desetak kilometara od Novog Pazara prema Tutinu, nedaleko od manastira Sopoćani - priča dr Nikodinović i objašnjava da je dr Šabanović iz turskih dokumenata došao do nepobitnih dokaza da je Novi Pazar nikao na temeljima Starog Rasa, da se prvo zvao Jenksi Pazar, a potom Novi Pazar.
Tezu po kojoj je Nemanjina prestonica bila na Pazarištu kod Sopoćana decenijama je forsirao dr Marko Popović, poznato ime srpske arheologije. Međutim, pre dve decenije pojavila se i druga teza koju zastupa akademik Jovanka Kalić sa Filozofskog fakulteta u Beogradu, takođe veliko ime srpske istorije, koja tvrdi da je Stari Ras bio na brdu Gradina, u prigradskom naselju Postenje, pored novog puta Raška - Novi Pazar, nedaleko od Petrove crkve.
Sa svojom ekipom Jovanka je na Gradini pronašla crkvu, grobnicu i ostatke građevina, ali su Marko Popović i drugi istoričari i dalje ostali pri tvrdnji da je Stari Ras bio na Pazarištu. Istoričar Mirko Popovac kaže da su samo retki zastupali treću tezu da je Stari Ras bio gde i današnji Novi Pazar.
Dolina RaškeAkademik Vojislav Đurić u svojim brojnim naučnim radovima tvrdi da je Stari Ras bio u dolini ispod Sopoćana, Đurđevih stupova i Petrove crkve, da je pokrivao veliki prostor u dolini Raške, sve do mesta gde se u ovu reku uliva manja rečica Deževka. I po Đuriću, centralni deo Starog Rasa nalazio se na mestu današnjeg Novog Pazara, a okolo su bila utvrđenja i manastiri. |
- Jovanka Kalić zbog nedostatka novca i podrške države nije nastavila istraživanja na Gradini kod Petrove crkve, pa sve tri tvrdnje nisu konačne, a turista kad dođe u Novi Pazar ne zna na koju će stranu i gde je zapravo Stari Ras - ističe Popovac i žali što u Srpskoj akademiji nauka i umetnosti nikad nije raščišćena ova misterija srpske istorije.
- Ja mislim, a tako rezonuju i mnogi drugi žitelji Raške oblasti, da su i Pazarište i Gradina u Postenju bili delovi Starog Rasa, možda odbrambene tvrđave, a da je Stari Ras bio na mestu gde se danas nalazi Novi Pazar. Kad bi se malo ozbiljnije začeprkalo po papirima i na terenu, sve dileme brzo bi bile uklonjene - uveren je Popovac.
Zvanični bošnjački istoričari u Novom Pazaru neće ni da čuju za treću tezu da je Novi Pazar sagrađen na temeljima Starog Rasa, a neki idu dotle da tvrde da "nikakvog Starog Rasa, niti Nemanjine države na ovim prostorima nije ni bilo, i da je sve počelo od dolaska Turaka". Tako da je i danas zvanična verzija da je Novi Pazar 1461. godine osnovao turski vojskovođa Isa-beg Isaković, koji je osnovao Sarajevo, Skoplje, Šabac i još nekoliko gradova na prostoru bivše Jugoslavije. Novi Pazar je tako nedavno proslavio 553 godine postojanja, a centralni trg, odlukom odbornika gradske skupštine, nosi ime osnivača Isa-bega Isakovića. Bošnjački, a i neki srpski istoričari, tvrde da je Isaković osnovao grad na ledini i da tu ranije nije bilo ostataka Nemanjinog grada.