Povratak pravoslavlju (7): Od komuniste do pravoslavca

IZUZETAN INTELEKTUALAC
- On je - objašnjava istoričar Predrag Vukić - imao veoma ambiciozan plan da formira muslimansku državu, koja bi obuhvatila Albaniju, Crnu Goru, Hercegovinu, dijelom i Bosnu i Srbiju, Dubrovnik, a vjerovatno i dio Dalmacije. Tako formiranu državu on bi odcijepio iz sastava Turske, ali taj plan, srećom, nije ostvaren i ta ideja se ugasila na Krusima. Poslednji skadarski vezir iz roda Bušatlija bio je Mustafa-paša Bušatlija. I on se odmetnuo od turske vlasti 1831. godine, ali je njega, za razliku od Mahmut-paše, regularna sultanova vojska porazila i osujetila njegovu namjeru. Sam Mustafa-paša nije tom prilikom ubijen, ali je ražalovan i izgubio vlast nad Skadarskim sandžakatom, što je značilo i konačni pad i razvlašćivanje Bušatlija nakon više od 300 godina upravljanja ovom oblašću.

Taj ogranak Bušatlija koji vodi direktno porijeklo od Skender-bega Crnojevića - Bušatlije, potom je, po kazivanju posljednjeg potomka te loze, sada pokrštenog Mahmuta Bušatlije, po naređenju carigradske Porte, odnosno turske vlade, preseljen u okolinu Livna, na lokalitet koji se zvao Blato Bušatlija, a sada se zove Buško blato. Kada su austrijske trupe 1878. godine ušle u Bosnu i Hercegovinu, Srbi i muslimani su im pružili određeni otpor, a u livanjskom kraju su se u tome posebno istakli upravo Bušatlije. Austrija je ipak, nakon tri mjeseca borbi sa srpskim i muslimanskim četama, slomila otpor i okupirala Bosnu i Hercegovinu, a Bušatlije su iz Livanjskog kraja preseljeni u Bugojno...

Poslednji izdanak dinastije Bušatlija, Mahmut, koji se nedavno na Sretenje Gospodnje pokrstio na Cetinju, po kazivanju Predraga Vukića, rođen je u Sarajevu 1946. godine. Studije arhitekture je završio u Beogradu šezdesetih godina prošlog veka. Kasnije je završio i studije ekonomije u Parizu.

- U pitanju je veoma obrazovan čovjek i izuzetan intelektualac, poliglota, koji je jedno vrijeme radio i kao ekonomski savjetnik pri Ujedinjenim nacijama, potom kao ekonomski savjetnik u Narodnoj banci Srbije, a sada je ekonomski savjetnik za finansijska pitanja u aktuelnoj Vladi Srbije. To je - kako sam ja stekao utisak - čovjek koji ima jasno definisan srpski nacionalni osjećaj. Ja sam prije nekoliko mjeseci dugo sa njim razgovarao o muslimanskom nacionalnom pitanju i on mi je tada rekao da je najveća tragedija za bosanske muslimane to što je formirana posebna muslimanska nacija, odnosno što su oni na taj način udaljeni od srpskog nacionalnog korijena.

- Gospodin Mahmut Bušatlija, dakle, ima jasan pregled svog etničkog porijekla i kod njega uopšte nema dileme ko je i šta je. On se zaista sve ove godine i decenije osjećao kao Srbin muslimanske vjere. Nikad nije bio opterećen islamizmom. Supruga mu je Dubravka, rođena Krivokapić, porijeklom iz okoline Cetinja, iz Katunske nahije, a radi kao šminker u Ateljeu 212 u Beogradu. I nju sam takođe upoznao. Imaju dvije krasne ćerke i obje nose starozavjetna, starojudejska imena - Hana i Lea. Hana na jevrejskom znači milost, zahvalnost i kod nas bi se to ime moglo prevesti kao Milodarka ili neko tako slično, a i samo hrišćansko ime Ana je izvedeno od tog starojudejskog imena Hana. I Lea je starozavjetno ime, mada se ono javlja i u latinskom jeziku i znači lavica. Koliko sam ja mogao da zaključim, kad je u pitanju gospodin Bušatlija, sada Stanko, radi se o izuzetno produhovljenom čovjeku, čovjeku široke kulture.

Legenda o Crnojevićima Jedan katun na planini Lukavici zove se Ivan-begov katun. Po legendi, tu je izdizao Ivan Crnojević (jedan tesnac u kojem je, tobož, brojao ovce, zove se Ivan-begovo brojilo). Usred katuna se nalazi jedna ogromna stena ispod koje je, po do danas živoj priči, jednog proleća izmiljela zmija i uvukla se u kolevku u kojoj su spavali Ivan-begovi sinovi blizanci. Pošto ih nije ujela, njihova majka je skinula venčanu burmu s ruke, stavila je zmiji oko vrata i pustila je da se vrati pod kamen. Idućeg proleća, zmija sa burmom se vratila i ujela oba sina, a Ivan-beg je u znak sećanja na steni posadio planinsku ružu koja i sada zeleni i cveta. I to je bio motiv za mnoge zapise, i književna ostvarenja, a Hadži Radovan Bećirović je sve to protumačio kao pretskazanje porodične nesreće: "I ta ruža Iva gospodara, I dan danas raste i beara. Opominje na prošlost daleku, Na Ivana i žalost veliku. Da bit neće vakta i vijeka, Da pomiri zmiju i čovjeka... Da će Ivan i država Zeta, Nestanuti sa karte svijeta. Ivanu se tako i dogodi, On u kuću Crnu sreću rodi. Stanko ode te se poislami, Đura žena u Mletke premami... U tazbinu u vučju jazbinu, Đe je živjet siromahu mana, A ne gorskom lavu sa balkana..."

- Kako on nije rastao sa muslimanima niti stasavao i život proveo u nekoj bosanskoj kasabi, on nema nikakvih opterećenja i nije ni na koji način podlegao srbofobiji. To što je dobar dio života proveo u Beogradu, vidio i upoznao svijet, jasno je da je sam izgradio svoj životni stav i samostalno došao do uvjerenja da je on etnički Srbin, ali on ni u tom pogledu nije opterećen onim palanačkim duhom. Pošto je dugo živio i radio i na zapadu kod njega se formirao jedan internacionalni, kosmopolitski duh, ali, ponavljam, sa jasno definisanim srpskim nacionalnim osjećanjem i za mene nije nikakvo iznenađenje njegova sadašnja odluka jer samo tako snažni, samostalni duhovi mogu da donose tako krupne odluke - da se u datom trenutku vrate vjeri svojih predaka. Ljudi koji žive u zabitima, izloženi svakovrsnim pritiscima sredine u kojoj žive, ne mogu da se odluče na takve korake - napominje Vukić.
 

LIČNI ČIN
U jedinom kratkom komentaru za novine, gospodin Mahmut Bušatlija je ponovio da je to bio njegov lični čin i želja da se vrati korenima. On je ispričao kako ga je deda jednom, još dok je bio mlad i sasvim nezainteresovan za te stvari, upitao da li zna da je njegova krsna slava Sveti Nikola, odnosno da je to slava njegovih predaka Crnojevića:

Povratak pravoslavlju 1. Krst na čelu Bušatlije 2. Ispunio zavet Bogorodici 3. Poveo vojsku na brata 4. Crnogorski Obilić 5. Vladika preti veziru 6. Pašina glava na Cetinju

- Ja sam tada bio mladi komunista i sve to me se tada nije mnogo doticalo - kazao je Bušatlija, naglašavajući da se nikada nije osećao kao musliman, odnosno da su on i njegovi Bušatlije "uvek bili Srbi sa muslimanskom podlogom". On s ponosom ističe da mu je supruga Dubravka pravoslavne vere, da su mu obe ćerke krštene u pravoslavnoj crkvi, a ni da za njega kao marksistu nikad nije bilo dileme oko etničkog porekla. On ni sada ne krije da je bio marksista, ali smatra da to nije nepomirljivo sa verom: - To sam rekao i mitropolitu Amfilohiju i beogradskom nadbiskupu Hočevaru i oni su se saglasili sa mnom.

Gospodin Bušatlija naglašava takođe da će njegovo novo, kršteno ime biti upisano samu u crkvenim knjigama krštenih i da on sada neće raditi na tome da to menja u svim ličnim dokumentima i ispravama. 

 

Dragoceni životopis Istoričar Predrag Vukić smatra i sledeće: - Mislim da bi bilo veoma dobro, i to sam gospodinu Mahmutu, odnosno sada Stanku, već i sugerisao preko zajedničkih prijatelja, da on napiše životopis svoje porodice, barem od vremena kad je ona po naređenju otomanske vlasti iseljena iz Skadra i preseljena na prostor u okolini Livna, pa do naših dana. Bilo bi to veoma dragocjeno za istoričare pošto se radi o jednoj porodici koja je ostavila dubokog traga i u istoriji Crne Gore, djelimično i u albanskoj istoriji, a i u široj srpskoj istoriji.

K  R  A  J