Afričko lice srpskih sela u Hrvatskoj

Mala Vranovina, selo u koje se niko nije vratio

Ili još preciznije, prema informacijama koje oni imaju, srpsko pitanje u Hrvatskoj odavno je rešeno i skinuto sa dnevnog reda, barem što se tiče visoke politike.

Ono je sada u nadležnosti komunalnih službi i lokalnih političara, koji samo sabiraju i broje mrtve po pustim srpskim selima, čiji stanovnici još priželjkuju samo dostojan ukop.

Upravo su nam o tome svedočili opštinski načelnici i zamenici načelnika nekad srpskih opština na Baniji, Gline, Vrginmosta, Dvora, Kostajnice i Sunje. Do rata su to bili većinski srpski krajevi, a posle Oluje u njih su se vratili uglavnom stari i nemoćni, tek da statistiku učine podnošljivijom.

Tako je Glina uoči rata imala 24.000 stanovnika, a po poslednjem popisu ima nešto preko 9.000. Ranije su Srbi bili većinski narod, a danas ih je oko 27 odsto. Ti podaci najslikovitije govore što se dogodilo na ovim prostorima - kaže Đuro Stojić, zamenik glinskog gradonačelnika koji predstavlja srpsku manjinu.

- I to Srba što se vratilo poodmakle je životne dobi. Mi nemamo sveže krvi, mladih ljudi. I ovo što ih ima, dok završe školu, odlaze u inostranstvo ili velike gradske centre. Ovde nemaju nikakvih šansi - ističe Stojić, navodeći i podatak da se za godinu dana rodi šezdesetak dece a 160 starih umre.

Mrtva slova

Svi sagovornici "Vesti" saglasni su u jednom - da je Ustavni zakon o pravima nacionalnih manjina, kada je reč o zapošljavanju, mrtvo slovo na papiru. U službama opštinskih i gradskih uprava, kao i u državnim preduzećima, gotovo da i nema zaposlenih pripadnika srpske zajednice. Od 1995. godine do danas na tom se planu ništa nije promenilo. Srbi su isključeni iz rada u državnim institucijama i ustanovama, oni ne mogu biti ni poštari, drvoseče, smetlari, o policajcima da se i ne govori.

RAZBACANI ŽITELJI
Na području glinske opštine 32 su srpska sela, do kojih vode izlokane i zapuštene makadamske ceste, električna mreža u tim je selima na ivici upotrebljivosti, potpuno je dotrajala, a još ima delova sela i naselja bez struje i vodovodne mreže.

Ništa bolje nije ni u opštini Sunja, u koju se posle rata vratilo oko 1.200 Srba. Dušan Šipov, zamenik opštinskog načelnika, ističe da će svaki putnik namernik lako prepoznati srpska sela i u toj opštini. Odmah će mu zapeti za oko truli, nahereni električni stubovi, loši putevi kojima se teško prolazi i pešice.

- Selo Crkveni Bok je do rata imalo 3.200 stanovnika, a sada ih u njemu živi manje od 400, ako neko u međuvremenu nije umro, jer im je prosečna životna dob 83 godine. Ja sam tamo omladinac sa svoje 64 godine - našaliće se Šipov, naglašavajući da se "vlast prema tim starcima odnosi katastrofalno". Ne uređuju se putevi, električna mreža, vodovod... Ništa se ne preduzima da se život u srpskim selima učini bar donekle podnošljivim.

Branko Jovičić odrađuje već treći mandat u načelničkoj fotelji opštine Gvozd (Vrginmost, kako se do rata zvala), pa bi se moglo pomisliti da je Srbima bolje u sredini gde je njihova vlast. Sam načelnik to demantuje, ističući da se ne može mnogo napraviti u opštini u kojoj živi 10 stanovnika na jednom kvadratnom kilometru.

- To je problem svih problema. Za bilo kakav razvoj morali bismo imati bar četiri puta više stanovnika - reći će on, podsećajući da je do "Oluje" tu živelo oko 9.000 stanovnika, a sada ih je nešto preko 2.000.

SAHRANE KAO BIZNIS
Jovičić kaže da se teško nositi sa činjenicom da su najsiromašnije opštine u Hrvatskoj upravo one povratničke, u kojima je do rata bilo većinsko srpsko stanovništvo. Da sve bude gore, poslednjih nekoliko godina broj zaposlenih i u Vrginmostu se prepolovio, prihodi su pali preko 80 posto, dotaklo se dno, dalje se nema kud. Zato i nije čudno što je najbolja firma u Vrginmostu baš Komunalac. Oni održavaju više od 50 grobalja i obavljaju svaki ukop, a prošle godine imali su 82 sahrane, a samo deset babina.

Starci i nezaposleni

Nikola Arbutina, načelnik opštine Dvor, kaže da manje od 200 dece pohađa osnovnu školu, ima preko 800 nezaposlenih i tri potpuno prazna sela.
- Svi sada pričaju o evropskim fondovima, projektima koje će finansirati evropskim novcem. A ja se pitam kako ćemo mi obrazložiti održivost i opravdanost naših projekata sa takvom strukturom stanovništva. Strah me i pomisliti koliko će naših sela biti prazno do sledećeg popisa stanovništva - ističe on, podsećajući da je preko polovine stanovništva starije od 65 godina.

Gotovo je isto i u Hrvatskoj Kostajnici, gde je zamenik načelnika u ime srpske manjine Stevo Rušnov. Za ilustraciju lošeg stanja on navodi podatak da je do poslednjeg rata u Kostajnici bilo više zaposlenih nego što sada ima stanovnika. Bilo je, kaže, 3.000 zaposlenih u pet velikih firmi, a danas ne radi nijedna.

- I mi smo prošle godine imali preko 60 umrlih i 17 novorođenih, a preko 300 nezaposlenih - navodi sumorne podatke Rušnov, napominjući da srpskih mladića i devojaka nema zaposlenih ni u policiji, državnim preduzećima, pravosuđu, zdravstvu...

I u Hrvatskoj Dubici Srbi su suočeni sa humanitarnom katastrofom, ocenjuje zamenik opštinskog načelnika Milinko Simić. Stari i nemoćni žive u udaljenim i zapuštenim selima, oni mlađi su nezaposleni i odlaze, obnova nije završena, vodovod je stao pred srpskim selima, gotovo identično kao u još jednoj banijskoj opštini - Donjim Kukuruzarima, gde je zamenik načelnika Dalibor Kukuruzar. Mala je to opština sa 16 seoskih mesnih zajednica, u kojima su do rata živeli Srbi, a sada ih je 33 odsto.